ترجمه
و(خردمندان) كسانى هستند كه آنچه را خداوند به پیوند با آن فرمان داده پیوند مىدهند و در برابر پروردگارشان (بخاطر شناختى كه دارند خشوع و) خشیت دارند و از سختى حساب مىترسند.
نکته ها
در روایات آمده است آنچه را كه خداوند به وصل آن فرمان داده، صلهى رحم، یعنى حفظ پیوندهاى خانوادگى و همچنین حفظ پیوندهاى مكتبى یعنى ارتباط دائم و عمیق با رهبران آسمانى و پیروى از خط ولایت است.(86)
با نگاهى ساده و گذرا به جهان در عصر حاضر خواهیم دید علىرغم آنكه بهترین و بیشترین سرمایه، یعنى نفت را در زیر پاى خود دارند و بهترین نقطه وحدت و عشق بیش از یك میلیارد مسلمان، یعنى كعبه را در پیش روى، و از بهترین مكتب و منطق نیز برخوردارند، امّا بخاطر قطع ارتباط با مسأله رهبرى الهى، همچنان تحت انواع فشارهاى ابرقدرتها بسر مىبرند. از این روست كه در آیه 27 سوره بقره بعد از جمله «و یقطعون ما امراللَّه به ان یوصل» عبارت «و یفسدون فى الارض» آمده است، زیرا بدیهى است كه قطع رحم به تنهایى سبب فساد بر روى زمین نمىشود، بلكه این رها كردن رهبرى الهى است كه گرفتار شدن در چنگال طاغوت و گسترش و نشر فساد و تباهى را بدنبال مىآورد.
ارتباطاتى را كه خداوند به آن امر فرموده، بسیار متنوّع و فراوان است، از جمله:
الف: ارتباط فرهنگى با دانشمندان. «فسئلوا اهل الذكران كنتم لاتعلمون»(87)
ب: ارتباط اجتماعى با مردم. «اصبروا و صابروا و رابطوا»(88)
ج: ارتباط عاطفى با والدین. «و بالوالدین احساناً»(89)
د: ارتباط مالى با نیازمندان. «من ذا الّذى یقرض اللَّه قرضاً حسناً»(90)
ه: ارتباط فكرى در اداره جامعه. «و شاورهم فىالامر»(91)
و: ارتباط سیاسى با ولایت. «و اطیعوا الرسول و اولىالامر منكم»(92)
ز: ارتباط همه جانبه با مؤمنان. «انّما المؤمنون اخوة»(93)
ح: ارتباط معنوى با اولیاى خدا. «لقد كان لكم فى رسول اللَّه اُسوة حسنه»(94)
صله رحم
صلهىرحم تنها به دیدن و ملاقات كردن نیست، كمكهاى مالى نیز از مصادیق صلهىرحم بشمار مىرود. امام صادقعلیه السلام فرمودند: در اموال انسان غیر از زكات، حقوق دیگرى نیز واجب است و آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند.(95) البتّه شاید مراد امامعلیه السلام از حقوق دیگر، همان خمس باشد.
در اهمیّت صلهرحم همین بس كه خداوند آن را در كنار ذكر خود قرار داده است. «واتقوا اللَّه الّذى تساءلون به والارحام»(96)
ارحام تنها منحصر به خانواده و بستگان نسبى نیست، بلكه جامعه بزرگ اسلامى را كه در آن همه افراد امت با هم برادرند، «انما المؤمنون اخوة»(97) و پدرشان پیامبر اسلامصلى الله علیه وآله و حضرت علىعلیه السلام است نیز در برمىگیرد. پیامبرصلى الله علیه وآله فرمودند: «اَنَا و علىّ اَبَوا هذه الامة»(98)
امام صادقعلیه السلام در آستانه رحلت از دنیا، دستور دادند تا به بستگانى كه نسبت به ایشان جسارت كرده بودند هدیهاى بدهند. وقتى حضرت در انجام این كار مورد انتقاد قرار مىگیرند، آیه فوق را تلاوت مىفرمایند.(99) و اینگونه به ما یاد مىدهند كه شرط صلهىرحم خوشبینى، علاقه و رابطه آنها با ما نیست.
در توضیح عبارتهاى «یخشون ربّهم» و «یخافون سوء الحساب» باید گفت كه اگر چه كلمات «خشیت» و «خوف» در بعضى موارد در معناى مترادف و مشابهى بكار رفته و از آنها یك معنا اراده گردیده است، امّا فىالواقع میان آن دو تفاوت وجود دارد؛ به اینكه خشیت عبارت است از آن خوف و تأثر قلبى كه انسان بخاطر احترام و عظمت از كسى در دل پیدا مىكند، امّا خوف داراى معناى وسیعترى است و شامل هرگونه ترس و اضطرابى مىشود. به عبارت دیگر هیچگاه خشیت در مورد یك حادثه تلخ بكار نمىرود و انسان نمىگوید من از سرما، مرض و... خشیت دارم در حالى كه كاربرد واژه خوف در امورى مثل ترس از سرما، گرما و مرض امرى رایج و شایع است. و نهایتاً، از آنجا كه خشیت بر مبناى علم انسان به عظمت و اهمیّت و احترام طرف مقابل قرار دارد، مىتوان گفت كه خشیت مخصوص افراد عالم است و خوف در مورد همه مردم بكار مىرود. چنانكه قرآن مىفرماید: «انما یخشى اللَّه من عباده العلماء»(100) تنها دانشمندان از خدا خشیت دارند.
86) تفسیرصافى.
87) نحل، 43.
88) آلعمران، 200.
89) بقره، 83.
90) بقره، 245.
91) آلعمران، 159.
92) نساء، 59.
93) حجرات، 10.
94) احزاب، 21.
95) تفسیرصافى.
96) نساء، 1.
97) حجرات، 10.
98) بحار، ج23، ص295.
99) تفسیر نورالثقلین.
100) فاطر، 28.
پيام ها
1- حفظ پیوندهاى مكتبى والهى، نشانه عقل صحیح است. «اولوا الالباب... الذین یصلون»
2- ما باید بخاطر فرمان خدا با بستگان ارتباط برقرار كنیم، خواه دیگران به دنبال ارتباط با ما باشند نباشند. «امراللَّه به اَن یوصل»
3- در دید وبازدیدها و صلهىرحمها مواظب گناهان و از جمله، چشم چرانىها باشید. «یصلون... یخشون ربّهم»
4- هم از عظمت الهى پروا كنید «یخشون» و هم از مجازات او بترسید. «یخافون»
5- قطع رحم سبب سختى حساب است. «یصلون... یخافون سوءالحساب»