ترجمه
و(یاد كن) روزى را كه در هر امّتى، شاهدى بر آنان از خودشان برانگیزیم و تو را بر آنان گواه آوریم و بر تو این كتاب را نازل كردیم كه روشنگر هر چیز است و مایهى هدایت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است.
نکته ها
در پنج آیه قبل نیز به مسأله گواه بر امّتها اشاره شد و این جزء عقاید قطعى ماست كه در قیامت، هر امّتى شاهد و گواهى دارند و پیامبر اسلام شاهد بر این امّت و گواهان سایر امّتهاست. نكته مهم آن است كه گواهى اولیاى خدا باید از روى حسّ و دیدن و علم باشد و آنها از هرگونه خطا و كذب معصوم باشند تا گواهى آنها در آن روز حسّاس بر همهى مردم، یك نوع اتمام حجّت باشد. و ناگفته پیداست كسى كه بر اعمال حاضر و غایب و ظاهر و باطن مردم، آگاه باشد و سخن او در قیامت مورد پذیرش امّت و خداوند باشد، جز انبیا و امامان معصوم، كه با امدادهاى غیبى، بر رفتار و كردار و گفتار و نیّات مردم، آگاهند، كس دیگرى نخواهد بود.
در تفسیر صافى از امام صادقعلیه السلام نقل شده كه آن حضرت فرمود: بخدا قسم ما هر چه را در آسمانها و زمین و آنچه را میان آنهاست و هر چه در بهشت و دوزخ است، مىدانیم. سپس امام این آیه را سه بار پىدرپى تلاوت فرمودند.
امام باقرعلیه السلام فرمود: هر چه را كه امّت به آن نیاز داشته، در قرآن آمده است و هر سخنى كه از من شنیدید اگر سند قرآنىاش را بخواهید، خواهم گفت.
حضرت علىعلیه السلام فرمود: خبر شما و تاریخ گذشتگان و آیندگان و آسمان و زمین در قرآن آمده است.(63)
امام رضاعلیه السلام در جلسهاى به رؤساى ادیان فرمود: از معجزات پیامبر اسلام آن است كه یتیمى فقیر و چوپانى درس نخوانده، كتابى داشته باشد كه «تبیان كلّ شى» باشد و اخبار گذشته و آینده تا قیامت در آن ثبت شده باشد.
امام صادقعلیه السلام فرمود: هر مسألهاى كه مورد اختلاف دو نفر باشد در كتاب خدا، اصلى كه آنرا حلّ كند وجود دارد، گرچه عقل مردم به آن نرسد.(64)
قرآن بیان هر چیز است، امّا هر كس نمىفهمد چنانكه حضرت على علیه السلام مىفرماید: در قرآن، براى عوام عبارتِ ظاهرى، براى خواص اشاراتِ رمزى، براى اولیاى خدا، لطائف الهى و براى انبیا، حقایق است.(65)
تبیان همه چیز بودن، یا مستقیم است یا بواسطهى آیاتى كه در آن اصولى مطرح شده و آن اصول براى ما كارساز است. نظیر آیه؛ «ما آتاكم الرسول فخذوه و ما نهاكم عنه فانتهوا»(66) آنچه را پیامبر براى شما آورده بگیرید و از آنچه شما را نهى كرده دور شوید و نظیر آیه؛ «لتبین للناس ما نزّل الیهم»(67)
63) تفسیر كنزالدقائق.
64) تفسیر نورالثقلین.
65) تفسیر فرقان.
66) حشر، 7.
67) نحل، 44.
پيام ها
1- نظارت دائمى اولیاى خدا بر اعمال ما، یكى از مسلّمات قرآنى است. «شهیداً علیهم»
2- گواهان در قیامت، سلسله مراتب دارند. براى هر امّتى، امامِ آن شاهد است و پیامبر اسلام، شاهد بر همهى گواهان است. «جئنا بك على هؤلاء شهیداً»
3- هم پیامبر اسلام بر همه پیامبران شاهد است و هم كتابش، تبیان كلّ شىء است. «نزلنا علیك الكتاب تبیانا لكل شىء»
4- قرآن كتابى جامع براى بیان همه نیازهاى جامعه است. «تبیاناً لكلّ شىء»
5 - تسلیم بودن، لازمه دریافت هدایت، رحمت و بشارت الهى است. «هدى و رحمة و بُشرى للمسلمین»