ترجمه
و اگر خداوند خواسته بود (همه شما را به طور اكراه و اجبار) یك اُمت (مؤمن و) متحد قرار داده بود، (تا میان شما هیچ اختلافى نباشد، ولى این اجبار و اكراه خلاف سنت و برنامه اوست و لذا) هر كه را بخواهد گمراه مىكند (و به حال خودش وامىگذارد) و هر كه را بخواهد (و استحقاق هدایت دارد) هدایت مىكند و قطعاً شما از آنچه انجام مىدادید بازخواست خواهید شد.
نکته ها
خداوند همهى مردم را به طور فطرى هدایت مىفرماید، لكن مردم بر اساس اختیار و آزادى كه دارند دو گروه مىشوند؛ گروهى بر خلاف عقل و فطرت راه خلاف را انتخاب مىكنند و توبه نمىكنند، خداوند نیز آنان را به حال خود رها و گمراه مىكند، ولى گروهى همان راه فطرت و اطاعت را انتخاب مىكنند، وخداوند آنان را كمك و هدایت مىكند. بنابراین مراد از هدایت و گمراه كردن خداوند مرحلهى بعد از انتخاب انسان است. مثلاً هدف معلم در روز اول تدریس آموزش دادن به همه شاگردان است لكن گروهى كه براى فهمیدن تلاش مىكنند معلم وقت خصوصى نیز به آنان مىدهد، ولى شاگرد بازىگوش را به حال خود رها مىكند. راستى اگر هدایت و گمراه شدن انسان اختیارى نبود، در پایان آیه خداوند نمىفرمود: شما بازخواست مىشوید! پس سؤال خداوند نشانهى آزادى ماست. زیرا انسان مجبور مورد بازخواست قرار نمىگیرد.
پيام ها
1- دست خداوند در اجبار مردم باز است، لیكن سنّت و برنامه او آزاد گذاشتن مردم است. «و لو شاء اللَّه لجعلكم»
2- انسان در انتخاب عقیده و راه آزاد است. «لتسئلن»
3- سؤال و جواب در قیامت را جدّى بگیریم. «و لتسئلنّ»
4- سؤال و بازخواست از همهى كارهاى انسان است. «عمّا كنتم»