ترجمه
و ما، آسمان و زمین و آنچه را كه میان آنهاست براى بازى نیافریدیم.
(و) اگر چنانچه (بر فرض محال) مىخواستیم سرگرمى انتخاب كنیم و بازیگر بودیم، هر آینه آن را از پیش خود (و متناسب با خود)انتخاب مىكردیم.
نکته ها
كلمهى «لو» در لغت عرب در مورد كارهاى محال آورده مىشود و چون در اینجا لهو براى خداوند محال است، آن كلمه بكار رفته است.
در این آیات، ابتدا خداوند مىفرماید: ما «لاعب» نیستیم و سپس در ادامه بجاى آنكه بفرماید: «لو اردنا أن نتّخذ لعباً» فرمود: «أن نتّخذ لهواً»، بنابراین معلوم مىشود كه جوهرهى لهو و لعب یكى است، لذا در تفسیر المیزان مىخوانیم: كار منظم و شكل یافتهاى كه با اهداف خیالى همچون افعال كودكان صورت مىپذیرد، «لَعِب» نام دارد، ولى همین كه این كارهاى خیالى به جدّى رسید كه انسان را از امور اصلى باز داشت و به صورت سرگرمى در آمد، به آن «لَهو» مىگویند و این هر دو در مورد خداوند، بىمعنا و باطل است.
در قرآن مجید بارها بر این مسئله تأكید شده است كه جهان هستى بازیچه نیست و هدفدار آفریده شده است. از جمله، آیه 12 سورهى طلاق، هدف را ایمان انسانها دانسته ومىفرماید: «اللّه الّذى خلق سبع سموات و من الارض مثلهنّ ... لتعلموا انّ اللّه على كل شىء قدیر وانّ اللّه قداحاط بكل شىء عِلما» خداوند آسمانهاى هفتگانه و مثل آنها زمین را خلق كرد ... تا شما بدانید كه او بر هر كارى قادر است و علم او بر هر چیزى احاطه دارد. البتّه تحقّق این هدف با تفكّر در هستى و درس گرفتن و اقرار بر آنست.
در معناى این جمله كه «اگر بنا داشتیم سرگرمى براى خود بگیریم، قطعا از پیش خود این كار را مىكردیم» دو معنا گفته شده است:
الف: آفریدن هستى، بر فرض براى سرگرمى باشد، كار اوست نه بتها.
ب: بر فرض بناى سرگرمى داشتیم از فرشتگان و مقرّبان درگاه خود سرگرمى درست مىكردیم و كارى به جهان مادّیات و طبیعت نداشتیم.
امام صادقعلیه السلام با استناد به آیه، انسان را از انجام كارهاى لهو، نهى فرمودند.(15)
پيام ها
1- هستى هدفدار است. «و ما خلقنا ... لاعبین» (اگر آفرینش، بیهوده نیست، پس مرگ هم، نیستى وپایان كار محسوب نمىشود.)
2- كسى كه هدفش بازیگرى است، وسایل بازى مىسازد، نه جهان بىنهایتى كه تنها، سلّول و اتم آن عصرها و نسلها را به مطالعه پیرامون آن واداشته است. «و ما بینهما لاعبین»
3- اگر بر فرض محال بناى خداوند بر بازى و كار لغو بود، باید آن را متناسب با ذات خود مىآفرید، (نه مادّیات و اجسام).(16) «لا تّخذناه من لدنّا»
4- اگر بر فرض محال، خداوند هدف بازیگرى داشت، دیگر كارى به خلقت انسان نداشت، این همه انبیا را بزحمت نمىانداخت، امر و نهى نمىكرد و ثواب و عقابى مقرّر نمىداشت. «لو اردنا أن نتّخذ لهواً لاتّخذناه من لدنّا»