ترجمه
و ما براى روز قیامت، ترازوهاى عدل برپا خواهیم كرد، پس (در آن روز) هیچ ستمى به احدى نخواهد شد و اگر (عملى) همسنگ دانهى خردلى (هم) باشد، ما آن را (براى محاسبه) خواهیم آورد و (همین قدر در دقّت محاسبات) كافى است كه ما حسابرس باشیم.
نکته ها
این آیه بشارتى به نیكوكاران و هشدارى به خلافكاران است كه اعمال شما بىكم و كاست، كیفر و پاداش داده مىشود، چنانكه فیض كاشانى مىگوید:
هشدار كه هر ذرّه حسابست در اینجا
دیوان حسابست و كتابست در اینجا
«خَردل» نام گیاهى است كه دانههاى بسیار ریز سیاه دارد و در كوچكى و حقارت، ضرب المثل شده است.
«میزان» به معناى وسیلهى سنجش، بارها در قرآن مجید مطرح شده و مورد تأكید خداوند متعال قرار گرفته است. ناگفته پیداست كه سنجش هر چیزى با وسیلهاى متناسب با آن صورت مىپذیرد، مثلاً براى سنجش درجهى هوا، آن را با دماسنج، براى اندازه گیرى طول، آن را با متر و براى سنجش وزن اشیا، آن را با كیلو محاسبه مىكنند. بدیهى است كه براى سنجیدن انسان و اعمال او نیز از وسیلهاى متناسب با او كه همان انسان كامل است استفاده شود، همانطور كه در روایات آمده است: امامان معصوم و انبیا و اوصیا علیهم السلام موازین قسط هستند. (45) و در زیارتنامهى امیرالمؤمنین علىّ علیه السلام نیز مىخوانیم: «السلام على میزان الاعمال»(46)
سؤال: اگر واقعاً محاسبات خداوند، اینچنین دقیق است، پس دیگر عفو و كرم الهى چه جایگاه و توجیهى دارد؟!
پاسخ: حسابرسى یك اصل است و لطف و بخشش اصل دیگر كه هر كدام در جاى خود محفوظ است و منافاتى با دیگرى ندارد.
سؤال: در بعضى آیات آمده است كه خداوند براى گروهى از مردم، میزانى برپا نمىكند، «فلانقیم لهم یوم القیامة وزنا» آیا میزان براى افراد خاصّى خواهد بود؟
پاسخ: خیر، میزان براى همهى انسانها اقامه خواهد شد، امّا از آنجا كه میزان براى محاسبهى اعمال است، وقتى تبهكارى چیزى در بساط ندارد تا ارائه كند و جهنّمى بودنش قطعى و مسلّم است، دیگر نیازى به برپایى میزان نیست و سنجش بىمعناست.(47)
پيام ها
1- هر چیز، هر شخص و هر عملى كه قابلیّت سنجش داشته باشد، براى خود میزانى خواهد داشت. «الموازین»
2- حساب خداوند بسیار دقیق است. «مثقال حبّة من خردل»
3- اعمال ما در دنیا محو نمىشود و در قیامت با آن روبرو هستیم. «أتینا بها»
4- خدا، هم عالم است «اتینا بها»، هم عادل «القسط»، وهم حسابرس. «حاسبین»