ترجمه
(موسى) گفت: آن (قتل) را زمانى انجام دادم كه از سرگشتگان بودم.
و چون از شما ترسیدم از نزد شما گریختم، سپس پروردگارم به من حكمت (و دانش) بخشید و مرا از پیامبران قرار داد.
نکته ها
مراد از «حُكم» در آیه؛ یا حكومت و سرپرستى بنىاسرائیل است و یا حكمت و دانش.
در این دو آیه، حضرت موسىعلیه السلام ایرادهاى فرعون را كه در آیه قبل گفتیم، پاسخ مىدهد.
چنانكه گذشت حضرت موسى به خاطر طرفدارى از یكى از یاران خود، مشتى به مخالف او زد و شخص مخالف با همان ضربه مُرد. این قتل نه از روى عمد بود و نه با آلت قتل انجام گرفت، بلكه یك حادثهى ناخواسته و یك لغزش عملى بدون سوء نیّت بود كه قبل از نبوّت موسى آن هم به خاطر طرفدارى از یك مظلوم اتّفاق افتاده بود. بنابراین، «ضالّ» در آیهى مذكور، یك انحراف عملى بدون قصد است كه ضربهاى به عصمت نمىزند و یا به معناى تحیّر است، نظیر آیهى 7 سورهى ضُحى: «و وَجَدك ضالاً فَهَدى».
از امیرالمؤمنین على علیه السلام پرسیدند: چرا بعد از پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله حقّ خود را با شمشیر نگرفتید، و چرا همان گونه كه با طلحه و زبیر و معاویه جنگ كردید با خلفاى پیش از خود جنگ نكردید؟ حضرت فرمود: گاهى سكوت لازم است. مگر ابراهیم به مردم نفرمود: من از شما كناره مىگیرم: «و اعتزلُكم و ما تَدعون من دون اللّه»(4) مگر هارون نفرمود: «اِنّ القوم استضعَفونى و كادوا یَقتلونَنى»(5) مردم مرا به ضعف كشاندند و نزدیك بود مرا بكشند؟ مگر یوسف نفرمود: «ربّ السِجنُ اَحبّ الىّ»(6) پروردگارا! زندان براى من بهتر از استجابت تقاضاى آنهاست؟ مگر پیامبر اكرم در غار نرفت و من جاى او نخوابیدم؟ مگر موسى نفرمود: «ففَررتُ منكم لما خِفتكم» همین كه ترسیدم فرار كردم، و مگر حضرت لوطعلیه السلام در برابر تقاضاى گنهكاران نفرمود: «لو اَنّ لى بكم قُوّة او آوى الى رُكنٍ شدید»(7) اى كاش قدرتى داشتم (تا شما را از این عمل ننگین باز مىداشتم) و یا به جایگاه محكم و أمن پناه مىبردم (و از شرّ شما درامان بودم).(8) بنابراین سایر اولیاى خدا نیز گاهى در شرایطى مجبور به سكوت و انزوا مىشدند.
4) مریم، 48.
5) اعراف، 150.
6) یوسف، 33.
7) هود، 83.
8) تفسیر نورالثقلین.
پيام ها
1- گاهى اقرار، یك ارزش است. «قال فَعَلتُها»
2- فرار از طاغوت، مقدّمهى دریافت الطاف الهى است. «ففررت منكم... فوهب»
3- انبیا از الطاف خاصّ خداوند برخوردارند. «فَوَهبَ لى - و جَعَلنى»
4- نبوّت، یك جریان در طول تاریخ است، انبیاى بسیارى قبل از موسى بودهاند پس تعجّب فرعون نابجاست. «من المرسلین»