ترجمه
سپس از همانجا كه مردم كوچ مىكنند، كوچ كنید و از خداوند طلب آمرزش نمایید كه خداوند آمرزندهى مهربان است.
نکته ها
در این آیه ضمن دستور به حركت دستهجمعى همراه مردم، به اهل مكّه تذكّر مىدهد مبادا خیال كنید كه چون اهل حرم یا از قبیلهى قریش و امثال آن هستید باید حركات عبادى شما با دیگران فرقى داشته باشد، این خودبزرگبینىها را كنار گذاشته و همچون عموم مردم باشید.
اساساً یكى از آثار و فلسفههاى حج، كنار زدن امتیازات پوشالى است. در آنجا انسان از كفش، كلاه، لباس، همسر ومسكن خود مىگذرد و قطرهاى مىشود كه به دریا ملحق شده است.
در این آیه، دو بار و در آیه قبل یك مرتبه كلمه «افاضة» بكار رفته كه به معناى حركت دسته جمعى است، این تكرار و اصرار نشان مىدهد كه حركت دسته جمعى در انجام عبادات ارزشمند است.
استغفار و ذكر خداوند، بهترین اعمال عرفات و مشعر است. گرچه در این سرزمینها اصل توقف، شرط است و هیچ عمل دیگرى واجب نیست، امّا در این آیات، قرآن ما را به ذكر خدا و یاد سوابق پرخطا و اشتباه خود و طلب آمرزش درباره گذشتهى خویش دعوت مىكند. مگر مىتوان در سرزمینى كه اولیاى خدا اشك ریختهاند بىتفاوت نشست.
پيام ها
1- امتیازطلبى، تحت هر نام وعنوانى، ممنوع است. «افیضوا من حیث افاض النّاس»
2- حركت دسته جمعى، ارزش دارد. «افیضوا من حیث افاض الناس»
3- هرگز مأیوس نشویم، گذشتهها هرچه باشد استغفار چارهساز است. زیرا او غفور و رحیم است. «واستغفروا انّ اللَّه غفور رحیم»