ترجمه
بگو: آیا آنچه را به جاى خداوند مىخوانید، دیدهاید؟ به من نشان دهید كه چه چیزى را از زمین آفریدهاند، یا در (آفرینش) آسمانها چه مشاركتى داشتهاند؟ اگر راستگو هستید، كتابى پیش از این (قرآن) یا نشانهاى علمى (بر ادّعاى خود) براى من بیاورید.
نکته ها
«أثارة» به معناى آثار باقیمانده و نشانههاى وجود چیزى است.
مشركان نیز قبول داشتند كه آفریدگار آسمانها و زمین خداوند است. «و لئن سئلتهم من خلق السّموات و الارض لیقولن اللّه»(15) لذا خداوند آنها را توبیخ مىكند كه چرا به سراغ بتها و دیگران مىروند و به جاى خدا، آنها را مىپرستند و از آنان كمك مىخواهند.
منطق توحید به قدرى قوى و مستدل است كه مىتوان با آن به مجادله با مشركان پرداخت و آنان را محكوم كرد.
امام باقرعلیه السلام فرمود: مراد از «كتاب» در این آیه، تورات و انجیل و مراد از «علم»، سخنان جانشینان انبیاست.(16)
پيام ها
1- پیامبر در تمام شئون رسالت، حتّى شیوهى مجادله با مخالفان، گوش به فرمان خداوند است. «قل...»
2- در تبلیغ و ارشاد، مىتوان با سؤال و پرسش، فطرت دیگران را بیدار كرد و آنان را به تفكر و اندیشه واداشت. «أرأیتم... ماذا خلقوا»
3- استقامت و پایدارى، شرط اساسى تبلیغ است، حتّى پس از اعراض كفار دست از تبلیغ برندارید. «معرضون قل أرأیتم...»
4- در پذیرش اعتقادات، به گفته دیگران اكتفا نكنید، آنچه را خود دیدهاید و فهمیدهاید، قبول كنید. «أرایتم... ارونى»
5 - موجودى صلاحیّت استمداد و خوانده شدن دارد كه قدرت آفرینش داشته باشد. ریشهى توحید در عبادت، توحید در خالقیّت است. «ما تدعون... ماذا خلقوا»
6- بتها و معبودهاى خیالى، از هر جهت عاجزند؛ نه نقشى در آفرینش زمین دارند، «ماذا خلقوا من الارض» و نه سهمى در برپایى آسمانها. «أم لهم شرك فى السّموات»
7- در مجادله و گفتگو با مخالفان، باید روى مشتركات تكیه كرد. (مشركان، خالقیّت خدا را قبول داشتند.) «أم لهم شرك فى السّموات»
8 - كتابهاى آسمانىِ قبل از قرآن، شایسته احترام و اعتماد مىباشند. «ایتونى بكتاب من قبل هذا»
9- در مجادله و استدلال، دلیل یا باید فطرى و شهودى باشد، «أرأیتم» یا نقلى، «بكتاب» یا عقلى، «اثارة من علم» و شرك هیچ دلیلى ندارد.
10- طرح هر ادّعا و پذیرش آن، باید منطقى و بر اساس علم و استدلال باشد. «ایتونى بكتاب... أو اثارة من علم»
11- یادها و یادگارها، آثار گذشتگان و میراث فرهنگى، آنجایى ارزش دارد كه نشانهاى از علم و رشد در آنها باشد. «اثارة من علم»