1. الفاتحة 2. البقرة 3. آل عمران 4. النساء 5. المائدة 6. الأنعام 7. الأعراف 8. الأنفال 9. التوبة 10. يونس 11. هود 12. يوسف 13. الرعد 14. إبراهيم 15. الحجر 16. النحل 17. الإسراء 18. الكهف 19. مريم 20. طه 21. الأنبياء 22. الحج 23. المؤمنون 24. النور 25. الفرقان 26. الشعراء 27. النمل 28. القصص 29. العنكبوت 30. الروم 31. لقمان 32. السجدة 33. الأحزاب 34. سبأ 35. فاطر 36. يس 37. الصافات 38. ص 39. الزمر 40. غافر 41. فصلت 42. الشورى 43. الزخرف 44. الدخان 45. الجاثية 46. الأحقاف 47. محمد 48. الفتح 49. الحجرات 50. ق 51. الذاريات 52. الطور 53. النجم 54. القمر 55. الرحمن 56. الواقعة 57. الحديد 58. المجادلة 59. الحشر 60. الممتحنة 61. الصف 62. الجمعة 63. المنافقون 64. التغابن 65. الطلاق 66. التحريم 67. الملك 68. القلم 69. الحاقة 70. المعارج 71. نوح 72. الجن 73. المزمل 74. المدثر 75. القيامة 76. الإنسان 77. المرسلات 78. النبأ 79. النازعات 80. عبس 81. التكوير 82. الانفطار 83. المطففين 84. الانشقاق 85. البروج 86. الطارق 87. الأعلى 88. الغاشية 89. الفجر 90. البلد 91. الشمس 92. الليل 93. الضحى 94. الشرح 95. التين 96. العلق 97. القدر 98. البينة 99. الزلزلة 100. العاديات 101. القارعة 102. التكاثر 103. العصر 104. الهمزة 105. الفيل 106. قريش 107. الماعون 108. الكوثر 109. الكافرون 110. النصر 111. المسد 112. الإخلاص 113. الفلق 114. الناس
تعداد آیات: 13
تفسير 60. الممتحنة آية 1
Number of verses: 13
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِيم
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُم مِّنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ ۙ أَن تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِن كُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِي ۚ تُسِرُّونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنتُمْ ۚ وَمَن يَفْعَلْهُ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ 1
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگیرید! شما نسبت به آنان اظهار محبّت می‌کنید، در حالی که آنها به آنچه از حقّ برای شما آمده کافر شده‌اند و رسول اللّه و شما را به خاطر ایمان به خداوندی که پروردگار همه شماست از شهر و دیارتان بیرون می‌رانند؛ اگر شما برای جهاد در راه من و جلب خشنودیم هجرت کرده‌اید؛ (پیوند دوستی با آنان برقرار نسازید!) شما مخفیانه با آنها رابطه دوستی برقرار می‌کنید در حالی که من به آنچه پنهان یا آشکار می‌سازید از همه داناترم! و هر کس از شما چنین کاری کند، از راه راست گمراه شده است!

ترجمه
 اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! دشمن من و دشمن خود را دوست نگیرید. شما با آنان طرح دوستى مى‏افكنید، در حالى كه آنان نسبت به حقّى كه براى شما آمده است، كفر ورزیده‏اند. (علاوه بر آن كه) آنان شما و پیامبر را به خاطر ایمان به خدا كه پروردگار شما است، (از مكّه) اخراج و آواره نموده‏اند. اگر شما براى جهاد در راه من وطلب رضاى من (از وطن) بیرون آمده‏اید (با آنان دوستى نكنید). شما مخفیانه دوستى خود را به آنان مى‏رسانید در حالى كه من به آنچه مخفیانه و آنچه آشكارا انجام دهید آگاه‏ترم و هر كس از شما چنین كند، قطعاً از راه راست گم گشته است.

نکته ها
كلمه‏ى «عدّو» هم به یك نفر و هم به گروهى از افراد اطلاق مى‏شود، ولى در اینجا مراد، گروه است؛ زیرا در مقابل آن، كلمه‏ى «اولیاء» كه جمع است، به كار رفته است.(1)
مراد از اخراج پیامبرصلى الله علیه وآله و مسلمانان، بدرفتارى با آنان بود تا جایى كه پیامبر و مسلمانان براى رهایى از بدرفتارى كفّار، خودشان از مكّه خارج شدند.(2)
در تفاسیر مى‏خوانیم: یكى از یاران پیامبرصلى الله علیه وآله، نامه‏اى را به زنى داد تا براى مشركان مكّه ببرد و آنان را از تصمیم پیامبرصلى الله علیه وآله مبنى بر فتح مكّه آگاه كند.
جبرئیل، موضوع را به رسول اكرم خبر داد و پیامبرصلى الله علیه وآله، حضرت على‏علیه السلام، و جمع دیگرى را براى پس گرفتن نامه از آن زن، به سوى مكّه فرستاد و فرمود: «در فلان منطقه آن زن را خواهید یافت». گروه اعزامى حركت كردند و در همان نقطه‏اى كه پیامبر فرموده بود، آن زن را یافتند و سراغ نامه را از او گرفتند. زن از وجود چنین نامه‏اى اظهار بى اطلاعى كرد. بعضى از اصحاب، سخنان زن را باور كردند و خواستند به مدینه برگردند، امّا حضرت على‏علیه السلام فرمود: «نه جبرئیل به پیامبر دروغ گفته و نه آن حضرت به ما، بنابراین قطعاً نامه‏ى مورد نظر در نزد این زن است». سپس شمشیر كشید كه نامه را بگیرد. زن كه مسئله را جدّى دید، نامه را از میان موهاى سرش بیرون آورد و آن را تحویل داد.
نامه را نزد پیامبرصلى الله علیه وآله آوردند. حضرت، نویسنده‏ى نامه - حاطب بن ابى بلتعه - را احضار و او را توبیخ كرد. حاطب گفت: من خائن نیستم ولى از آنجا كه بستگانم در مكّه و در میان مشركان به سر مى‏برند، خواستم دل مشركان را به دست بیاورم تا بستگانم در آسایش به سر برند. پیامبرصلى الله علیه وآله او را بخشیدند و این آیات نازل شد.
جالب این كه این زن از مكّه به مدینه آمد و از پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله تقاضاى كمك كرد. حضرت از او پرسید: آیا به اسلام ایمان آورده‏اى؟ گفت: نه. فرمود: آیا از مكّه هجرت كرده‏اى تا به مهاجران ملحق شوى؟ گفت: نه. پرسید: پس چرا به مدینه آمده‏اى؟ گفت: براى دریافت كمك از شما. حضرت فرمود: پس جوانانى كه در مكّه دور تو بودند، چه شدند؟ (اشاره به این كه تو در مكّه خواننده بودى و مشتریان جوان داشتى)! گفت: بعد از شكست مردم مكّه در جنگ بدر، دیگر كسى به سراغم نیامد (كنایه از عمق تأثیر شكست در روحیه‏ى مردم). حضرت دستور داد تا به او كمك كنند. (آرى، دستور كمك به غریبه گرچه كافر باشد).(3)
از این ماجرا معلوم مى‏شود كه حفظ اسرار نظامى به قدرى لازم است كه حضرت على‏علیه السلام حامل نامه را به كشتن تهدید كرد و فرمود: «لاَردنَّ رأسك الى رسول اللّه صلى الله علیه وآله»(4) سرت را براى رسول خدا مى‏فرستم!
دشمن شناسى‏
قرآن در آیات متعدّدى از برنامه‏ها و توطئه‏هاى دشمن خبر مى‏دهد و وظیفه‏ى مسلمانان را به آنان گوشزد مى‏نماید:
الف) افكار و آرزوهاى دشمن:
«لتجدنّ اشدّ النّاس عداوةً للّذین آمنوا الیهود والّذین أشركوا»(5) قطعاً سخت‏ترین دشمنان اهل ایمان را یهودیان و مشركان خواهى یافت.
«ما یودّ الّذین كفروا من أهل الكتاب و لا المشركین أن ینزل علیكم من خیر من ربّكم»(6) نه كفّار از اهل كتاب ونه مشركان، هیچ كدام دوست ندارند كه از طرف پروردگارتان به شما هیچ خیرى برسد.
«ودّوا لو تدهن فیدهنون»(7) آرزو دارند كه شما نرمش نشان دهید تا با شما سازش كنند.
«ودّوا ما عنتم»(8) آرزو دارند كه شما در رنج قرار گیرید.
«ودّ الّذین كفروا لو تغفلون عن أسلحتكم و امتعتكم...»(9) آرزو دارند كه شما از اسلحه و سرمایه خود غافل شوید.
ب) توطئه‏هاى دشمن:
«انّهم یكیدون كیداً»(10) مخالفان، هرگونه توطئه‏اى را بر ضدّ شما به كار مى‏برند.
«یشترون الضّلالة و یریدون ان تضلّوا السّبیل»(11) آنان گمراهى را مى‏خرند و مى‏خواهند شما نیز گمراه شوید.
ج) رفتار دشمن:
«انّ الكافرین كانوا لكم عدوّاً مبیناً»(12) كافران دشمنان آشكار شمایند.
«یخادعون اللّه والّذین آمنوا»(13) با خدا و مؤمنان خدعه مى‏كنند.
«ان یثقفوكم یكونوا لكم اعداء»(14) اگر بر شما مسلّط شوند، دشمن شما مى‏گردند.
«آمنوا بالّذى انزل على الّذین آمنوا وجه النهار واكفروا آخره لعلّهم یرجعون»(15) به آنچه كه بر مؤمنان نازل شده صبحگاهان ایمان بیاورید و شامگاهان از ایمان برگردید (تا شاید مؤمنان نیز در حقانیّت دین مردّد شده و) برگردند.
د) وظیفه‏ى مسلمانان در برابر دشمن:
«هم العدوّ فاحذرهم»(16) آنان دشمنند پس از آنان حذر كن.
«واعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة...»(17) آنچه توان دارید براى مقابله با دشمن آماده كنید.
«لا تتّخذوا بطانة من دونكم لایألونكم خبالاً»(18) غیر خودى‏ها را محرم اسرار نگیرید كه رعایت نمى‏كنند.


1) تفسیر المیزان.
2) تفسیر المیزان.
3) تفاسیر مجمع‏البیان، روح‏البیان، صافى، مراغى، المیزان و نمونه با اندكى تفاوت در نقل.
4) تفسیر المیزان.
5) مائده، 82.
6) بقره، 105.
7) قلم، 9.
8) آل عمران، 118.
9) نساء، 102.
10) طارق، 15.
11) نساء، 44.
12) نساء، 101.
13) بقره، 9.
14) ممتحنه، 2.
15) آل عمران، 72.
16) منافقون، 4.
17) انفال، 60.
18) آل عمران، 118.

پيام ها
1- جامعه ایمانى حق ندارد با دشمنان خدا، رابطه دوستانه و صمیمانه داشته باشد. «یا أیّها الّذین آمنوا لاتتخذوا عدوّى و عدوّكم أولیاء»
 2- ایمان به خداوند با برقرارى پیوند دوستى با دشمن خدا سازگار نیست.
 «یا ایّها الّذین آمنوا لاتتّخذوا عدوّى... أولیاء»
 3- دشمن خدا در حقیقت دشمن مؤمنان نیز هست. «عدوّى و عدوّكم»
 4- گرچه كفّار دشمن ما هستند، ولى دلیل اصلى متاركه‏ى ما با آنان، دشمنى آنها با خداست. كلمه‏ى «عدوّى» قبل از «عدوّكم» آمده است.
 5 - القاى مودّت و ابراز دوستى با دشمنان، جرأت آنان را در برابر مؤمنان بیشتر مى‏كند. «تلقون الیهم بالمودّة و قد كفروا بما جاءكم من الحقّ»
 6- اوامر و نواهى خود را به طور مستدل بیان كنید. «لاتتخذوا... قد كفروا... یخرجون الرسول و ایّاكم»
 7- در سیاست خارجى، برقرارى رابطه و قطع روابط باید بر اساس ملاك‏هاى دینى باشد. «لاتتخذوا عدوّى و عدوّكم أولیاء»
 8 - دین از سیاست جدا نیست. (فرمان قطع رابطه با دشمنان یك دستور سیاسى است كه در متن قرآن آمده است). «لاتتخذوا عدوّى و عدوّكم أولیاء»
 9- كفّار تنها در عقیده مخالف شما نیستند، بلكه كمر به حذف شما بسته‏اند. «كفروا... یخرجون الرّسول و ایّاكم»
 10- دشمنى كفّار با شما به خاطر ایمان شما به خداست. «أن تؤمنوا باللّه ربّكم»
 11- برقرارى رابطه با كفّار در صورتى جایز است كه آنها به ارزشهاى شما احترام بگذارند و در صدد توطئه نباشند. «لاتتخذوا... قد كفروا... یخرجون الرّسول»
 12- اسلام خواهان عزّت مسلمانان است. (اظهار مودّت به گروهى كه به مكتب شما كافرند و بر ضدّ شما توطئه مى‏كنند، ذلّت است). «تلقون الیهم بالمودّة و قد كفروا بما جاءكم من الحق»
 13- یك دل، دو دوستى بر نمى‏دارد. «ان كنتم جهاداً فى سبیلى وابتغاء مرضاتى تسرون الیهم بالمودّة»
 14- جهاد باید خالصانه و براى خدا باشد. «جهاداً فى سبیلى وابتغاء مرضاتى»
 15- خداوند از ارتباطات مخفیانه با كفّار آگاه است. «أنا أعلم بما أخفیتم»
 16- توجّه به علم خداوند، سبب كاهش گناهان است. «أنا أعلم بما أخفیتم»
 17- در تربیت، هم امر و هم نهى، «لاتتخذوا» هم استدلال، «عدوى و عدوكم» هم انگیزه. «یخرجون الرسول و ایّاكم» و هم تهدید. «و أنا أعلم بما أخفیتم»
 18- چه بسیارند مؤمنانى كه بد عاقبت مى‏شوند. «الّذین آمنوا... ضلّ سواء السّبیل»
 19- چه بسیارند افرادى كه در آغاز رزمنده بودند، ولى در اثر رابطه با دشمنان، بد عاقبت شدند. «خرجتم جهاداً فى سبیلى و ابتغاء مرضاتى... ضلّ سواء السّبیل»
 20- فكر تأمین منافع از طریق روابط سرّى با دشمنان دین، بیراهه رفتن و حركتى بى‏فرجام است. «و من یفعله منكم فقد ضلّ سواء السّبیل»

توضيحات
سیماى سوره ممتحنه‏
 این سوره در مدینه نازل شده و داراى سیزده آیه است. به خاطر آیه دهم كه درباره امتحان زنان مهاجر است، آن را «ممتحنه» نام گذارده‏اند.
 محتواى این سوره درباره‏ى محبّت به خداوند متعال و نهى از دوستى با دشمنان اوست و به مسلمانان سفارش مى‏كند كه حضرت ابراهیم‏علیه السلام را به عنوان الگوى خود قرار دهند و از او سرمشق بگیرند.
 از میان یكصد و چهارده سوره‏ى قرآن كریم، در آغاز نُه سوره به مسئله دشمن‏شناسى توجّه شده است؛ سوره‏هاى برائت، احزاب، محمّد، ممتحنه، منافقون، معارج، بیّنه، كافرون و مسد.
 در قرآن، آیات دشمن‏شناسى بیش از آیات الاحكام است. یكصد و نود و یك مرتبه واژه‏ى «ضَلَّ»، پانصد و بیست و یك مرتبه واژه‏ى «كفر»، سى و هفت مرتبه واژه‏ى «نفاق» و چهل و پنج مرتبه واژه‏ى «صدّ» آمده است.

Copyright 2015 almubin.com