ترجمه
همانا انسان، بىتاب و حریص آفریده شده است.
هرگاه بدى به او رسد، نالان است.
و هرگاه خیرى به او رسد، بخیل است.
مگر نمازگزاران.
آنان كه بر نمازشان مداومت دارند.
نکته ها
«هَلوع» به معناى انسان بىصبر و حریص است.
سؤال: خداوند در برخى آیات، آفرینش انسان را بهترین: «خلقنا الانسان فى احسن تقویم»(7) و خود را بهترین خالق برشمرده است: «احسن الخالقین»(8) امّا در این آیات، تصریح شده كه انسان، حریص و بخیل آفریده شده است. این دو چگونه با یكدیگر قابل جمع است؟
پاسخ: در آفرینش انسان، امور متضادّ قرار داده شده و این رمز تكامل است. نفس، انسان را به بدى سوق مىدهد: «انّ النّفس لأمّارة بالسّوء»(9) ولى عقل، انسان را از آن باز مىدارد: «نَهى النّفس عن الهَوى»(10) و رشد انسان در انتخاب میان این تقابلهاست كه به تربیت و تزكیه انسان مىانجامد.
بر اساس روایات، بهترین عمل آن است كه تداوم داشته باشد.(11) «الّذین هم على صلاتهم دائمون»
روایات زیادى در مورد حرص وارد شده(12) كه به برخى از آنها اشاره مىكنیم:
«الحرص لا یزید فى الرزق» حرص، رزق را زیاد نمىكند.
«مَن كثر حرصه... ذلّ قدره» كسى كه حرصش بیشتر باشد، خوار و ذلیل مىشود.
«رُبَّ حریص قتله حرصه» چه بسا انسان حریص كه حرصش او را بكشد.
«لیس لحریص غناء» حریص، هرگز بى نیاز نمىشود.
«الحرص یُرزى بالمروة» حریص، مروّت و جوانمردى خود را از دست مىدهد.
«الحرص مطیّة التّعب» حرص، بستر رنجهاست.
«لا حَیاء لحریص» حریص، به خاطر رسیدن به مال، عفّت و حیا را كنار بگذارد.
«الحریص الاسیر» حریص، اسیر است.
«الحرص علامة الفقر» حرص، نشانه فقر است.
«الحرص یفسد الایقان» حرص، یقین به مقدّرات الهى را فاسد مىكند.
«الحرص موقع فى كثیر العیوب» حرص، انسان را در عیوب بسیارى قرار مىدهد.
«لا یلقى الحریص مُستریحاً» انسان حریص، آسایش و راحتى ندارد.
7) تین، 4.
8) مؤمنون، 14.
9) یوسف، 53.
10) نازعات، 40.
11) تفسیر نورالثقلین.
12) غررالحكم.
پيام ها
1- نشانه حریص بودن دو چیز است: جَزَع به هنگام سختى و بُخل به هنگام كامیابى. «هلوعاً اذا مسّه الشر جزوعاً و اذا مسّه الخیر منوعاً»
2- ریشه بسیارى از ناهنجارىها، حرص و بخل است. «جزوعاً... منوعاً»
3- انسان بسیار كم ظرفیّت است، با تماس با سختى فریاد مىزند و بخل مىورزد. «مسّه... مسّه»
4- راه نجات از اخلاق ناپسند، مداومت به نماز است. «خلق هلوعاً... الاّ المصلّین»
5 - طبع مادّى انسان به سوى حرص و بخل میل دارد و نماز و یاد خدا آن را مهار مىكند. «انّ الانسان خلق هلوعاً... الاّ المصلّین»
6- انسان بدون نماز مضطرب است. «جزوعاً... منوعاً... الاّ المصلّین»
7- آثار نماز در گرو مداومت بر آن است. «الّذین هم على صلاتهم دائمون»