ترجمه
اى جامه به خود پیچیده.
شب را جز اندكى، به پا خیز.
نصف آن، یا اندكى از آن كم كن
یا بر آن بیفزاى و قرآن را با تأنّى و شمرده بخوان.
همانا ما سخنى سنگین و گرانمایه بر تو القا خواهیم كرد.
نکته ها
«مُزَّمّل» به معناى پیچیدن جامه و پارچه به دور خویشتن است. بعضى مراد از آن را جامه نبوّت دانسته و بعضى گفتهاند: مراد آن است كه رسالت با گوشهگیرى و عزلت و انزوا سازگار نیست. بعضى گفتهاند: مراد آن است كه رسالت با استراحت سازگار نیست و باید قیام كنى.
«ترتیل» به معناى آهسته و درست و بدون شتاب خواندن قرآن است.
حضرت على علیه السلامفرمود: كلمات قرآن را به طور كامل آشكار كن و آن را مثل شعر نخوان و جداجدا و پراكنده نكن. با تلاوت آن دلهاى خود را به فزع وادارید و هدفتان رسیدن به آخر سوره نباشد.(75)
امام صادقعلیه السلام فرمود: ترتیل آن است كه در تلاوت قرآن هرگاه به آیات بهشت رسیدید از خداوند بهشت بخواهید و هرگاه به آیات دوزخ رسیدید، به خداوند پناه ببرید. و در روایتى دیگر فرمود: ترتیل آن است كه قرآن با صوتى زیبا خوانده شود.(76)
به گفته مرحوم طیّب در تفسیر اطیب البیان، مراد از «قول ثقیل» اعلام خلافت و امامت حضرت علىبنابیطالبعلیهما السلام است كه بر آن حضرت سخت بود و مراد از آن قرآن نیست، زیرا مىفرماید: قرآن بخوان تا در آینده قول ثقیل را دریافت كنى. پس قرآن قبل از قول ثقیل بوده است.
قرآن، كلامى سنگین است به گونهاى كه اگر بر كوه نازل شود، آن را قطعه قطعه مىكند. «لو انزلنا هذا القرآن على جبلٍ لرأیته خاشعاً متصدّعاً من خشیة اللّه»(77) دریافت وحى و پیاده كردن قرآن در جامعه نیز كارى بس سنگین است. «انّا سنلقى علیك قولاً ثقیلاً»
با این كه حضرت موسى علیه السلام مدت چهل شبانه روز براى مناجات با خداوند در كوه طور به سر برد، ولى خداوند، تنها از شبهاى آن نام برد: «ثلاثین لیلة»(78) شاید به خاطر آن كه شب، با مناجات تناسب بیشترى دارد.
75) كافى، ج 2 ص 614.
76) تفسیر نورالثقلین.
77) حشر، 21.
78) اعراف، 142.
پيام ها
1- رهبر جامعه اسلامى باید از استراحت خود بكاهد. «یاایّها المزّمّل قماللّیل»
2- شب، بهترین زمان براى عبادت است. «قم اللیل»
3- نماز شب مورد تأكید الهى واقع شده است. «قم الّلیل»
4- عبادت شبانه بر پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله واجب بوده است. «قم اللیل» (چنانكه در جایى دیگر مىفرماید: «فتهجّد به نافلةً لك»(79))
5 - براى پذیرش مسئولیتهاى سنگین، آمادگى روحى لازم است. «یا ایّها المزمّل قم اللّیل... انّا سنلقى علیك قولاً ثقیلاً»
6- رهبران دینى، هم باید شبها براى عبادت خداوند قیام كنند: «قم الّلیل...» و هم روزها براى بیدار كردن مردم. «قم فانذر»(80)
7- مقدار شب زنده دارى محدودیّتى ندارد. (یك دوم، یك سوم یا دو سوم شب) (براى انجام امور عبادى، مردم را در تنگنا قرار ندهیم، براى همه مردم و همه زمانها نمىتوان یك نسخه نوشت و یك نوع دارو تجویز كرد.) «نصفه او انقصه... او زد علیه»
8 - براى آن كه عبادت با نشاط همراه باشد، باید بخشى از شب را استراحت كرد. «نصفه اوانقص منه قلیلاً اوزد علیه»
9- خواندن نماز و قرائت قرآن در شب بهترین وسیله براى ایجاد آمادگى روحى و كسب انرژى است. «قم اللیل الّا قلیلاً... و رتّل القرآن ترتیلاً»
10- تلاوت قرآن آدابى دارد و ترتیل، اولین ادب آن است. «و رتّل القرآن ترتیلا»
11- تلاوتِ هر بخش از قرآن، مقدّمهاى براى بخش دیگر مىشود. «و رتّل القرآن... سنلقى علیك قولاً ثقیلاً»
12- در مدیریّت، همیشه شرائط را یكسان نپندارید، رهبر باید از ابتدا كارهاى سنگین را پیش بینى كند. «سنلقى علیك قولاً ثقیلاً»
79) اسراء، 82
80) مدّثر، 2.