ترجمه
و براى (آمادگى مقابله با) دشمنان، هرچه مىتوانید از نیرو و از اسبان سوارى فراهم كنید تا دشمن خدا و دشمن خودتان و نیز (دشمنانى) غیر از اینان را كه شما آنان را نمىشناسید، ولى خداوند آنها را مىشناسد، به وسیله آن بترسانید، و در راه خدا (و تقویت بنیهى دفاعى اسلام) هرچه انفاق كنید، پاداش كامل آن به شما مىرسد و به شما ستم نخواهد شد.
نکته ها
این آیه دستور آماده باش همه جانبهى مسلمانان در برابر دشمنان و تهیه هر نوع سلاح، امكانات، وسایل و شیوههاى تبلیغى حتّى شعار و سرود را مىدهد كه رعایت این دستورات، سبب هراس كفّار از نیروى رزمى مسلمانان مىشود.
پیامبر صلى الله علیه وآله وقتى باخبر شد كه در یمن اسلحهى جدیدى ساخته شده، شخصى را براى تهیهى آن به یمن فرستاد. از آن حضرت نقل شده كه با یك تیر، سه نفر به بهشت مىروند: سازندهى آن، آماده كننده و تیرانداز. [553]
در اسلام، مسابقات تیراندازى و اسب سوارى و برد و باخت در آنها جایز شمرده شده تا آمادگى رزمى ایجاد شود.
ضمیر «لهم»، به كفّار و كسانى كه در آیهى قبل مطرح بودند و بیم خیانتشان مىرفت، برمىگردد. یعنى در برابر دشمن كه همواره احتمال خیانت او حتّى در صورت عهد و پیمان مىرود، آماده باشید.
553) تفسیر فرقان
پيام ها
1- مسلمانان باید آمادگى رزمى كامل، از نظر تجهیزات، نفرات و... داشته باشند و از پیش آمادهى مقابله با خیانت وحمله دشمن باشند. «و أعدّوا لهم ما استطعتم»
2- هدف از آمادگى نظامى، حفظ مكتب و وطن مسلمانان است، نه غارت و استعمار و امثال آن. «واعدّوا لهم...»
3- دولت باید حدّاكثر توان خود را در تأمین بودجه براى دفاع از نظام اسلامى و ترساندن دشمنان خدا و خود تخصیص دهد. «مااستطعتم»
4- تمام مسلمانان باید آمادهى رویارویى با توطئههاى دشمن باشند و دورههاى رزمى را دیده باشند. [554] «مااستطعتم»
5 - همه جا گفتگو و مذاكره كارساز و كافى نیست، گاهى هم باید توان و قدرت به میدان آید. «من قوّة»
6- در هر زمان، پیشرفتهترین امكانات رزمى را براى دفاع آماده كنید و از هیچ چیز فروگذار نكنید، چه قدرت سیاسى و نظامى، چه امكانات تبلیغى و تداركاتى. «من قوّة»
7- ایجاد رعب در دل دشمن به هر وسیله حتّى با ظاهرسازى هم لازم است. «من قوّة» در حدیث آمده است: با خضاب كردن موى صورت، دشمن را بترسانید، تا نگویند ارتش اسلام پیر است. [555]
8 - براى ارهاب و ترساندن دشمنان، حتّى آموزش نظامى براى زنان كارساز است. «من قوّة... ترهبون به عدوّ اللّه»
9- به امكانات امروز قانع نباشید و تجهیزات نظامى و دفاعى را تا مرز تهدید دشمنان گسترش دهید. «من قوّة... ترهبون به عدوّ اللّه»
10- وحدت و یكپارچگى هم نوعى قدرت است كه باید فراهم آورد، چون با وجود تفرقه، نمىتوان دشمن را ترساند. «من قوّة... ترهبون به عدوّ اللّه»
11- در اسلام، همهى مسلمانان سربازند و بسیج مردمى ضرورى است. «أعدّوا، ترهبون، تنفقوا و ...»
12- اسبهاى جنگى، آن روز و ابزار نظامى امروز، باید به حال آماده باش نگهدارى و تغذیه شود. «رباط الخیل»
13- هم آمادگى نیروها لازم است، هم تجهیزات. «من قوّة و من رباط الخیل»
14- اسلام، باید نظام و حكومت داشته باشد، چون بدون آن، دشمنان هراسى ندارند. «ترهبون به»
15- باید بُنیه دفاعى مسلمانان در زمینههاى فرهنگى، اقتصادى، سیاسى، نظامى، عقیدتى و... چنان قوى باشد كه دشمن از هر جهت بترسد و توطئههایش خنثى شود. («ترهبون به»، به طور مطلق بیان شده است)
16- هم ارزشهاى الهى باید حفظ شود و هم حقوق انسانى. «عدوّاللّه و عدوّكم»
17- در اسلام، مكتب و كرامت انسانى مطرح است، نه اغراض شخصى، نژادى و قومى. «عدوّاللّه و عدوّكم»
18- همهى دشمنان، شناخته شده نیستند. «لاتعلمونهم» شاید مراد منافقان باشند، چون همین تعبیر دربارهى آنان هم آمده است. «لاتعلمهم نحن نعلمهم» [556]
19- تنها براى دشمنان شناخته شده برنامهریزى نكنید، بلكه پیشبینى لازم حتّى براى دشمنان ناشناختهى آینده هم داشته باشید. «لاتعلمونهم»
20- تأمین قدرت دفاعى، بودجه لازم دارد، موعظه و شعار كافى نیست. «تنفقوا»
21- مردم باید در بودجهى جنگ و تأمین جبهه، مشاركت كنند و این تنها مخصوص زمان جنگ نیست. «وما تنفقوا...» (آیه مطلق است و مىرساند كه مسلمانان باید همواره براى آمادگى، پول خرج كنند.)
22- تنها اسلحه و نفرات كافى نیست، پشتیبانىهاى مالى هم لازم است. «وما تنفقوا»
23- كمك به جبهه، تنها كمك مالى نیست، كمك از هر راهى؛ مال، جان، آبرو، اطلاعات، قلم و... لازم است. «من شىء»
24- هرگونه تلاش وانفاق وبكارگیرى امكانات براى تقویت بنیه نظامى حكومت اسلامى، از مصادیق انفاق در راه خداست. «وما تنفقوا من شىء فىسبیل اللّه»
25- به شرطى خیر و بركت انفاق به شما برمىگردد كه در راه خدا باشد، نه از روى ریا، سُمعه، خودنمایى و روابط و ملاحظات. «فى سبیل اللّه»
26- كمكهاى مالى، سبب قدرت امّت مىشود و نتیجهى آن به خود مردم و وضع اقتصادى جامعه و عزّت مسلمین برمىگردد. «یوفّ الیكم»
27- تضییع حقوق دیگران و پرداخت نكردن مزد و پاداش كارها به طور كامل، ظلم است. «یوفّ الیكم و انتم لا تظلمون»
554) امام خمینى )ره( در روزهاى اوّل پیروزى انقلاب اسلامى كه جمعیّت ایران حدود سىمیلیون بود، فرمود: ما باید ارتش بیست میلیونى داشته باشیم
555) تفسیر نورالثقلین
556) توبه، 101