ترجمه
چنین نیست (كه او مىپندارد.) اگر از كار خلافش دست باز ندارد موى پیشانى او را سخت بگیریم.
موى پیشانى دورغگوى خطاكار را.
پس او اهل محفلش را (به یارى) بخواند.
ما هم بزودى مأموران دوزخ را فرامىخوانیم.
حاشا از او پیروى مكن و سجده كن و (به خدا) تقرّب جوى.
نکته ها
«نسفعاً» فعل است و نون تأكید آخر آن به صورت تنوین نگاشته شده است. این كلمه از ریشه «نسفع» به معناى گرفتن، به شدت كشیدن و سیلى به صورت زدن است. «ناصیة» به معناى موى جلوى پیشانى است كه براى تحقیر، آن را گرفته و مىكشند.
هنگامى كه سوره الرحمن نازل شد پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله پرسید: چه كسى آن را براى رؤساى قریش مىخواند؟ اصحاب به خاطر برخورد تند و خشن رؤساى قریش ساكت شدند، ولى عبداللّه بن مسعود كه جثّهاى ضعیف داشت قبول كرد. همین كه نزد كعبه سران را دید، آیات را تلاوت كرد. ابوجهل چنان سیلى به او زد كه از گوش او خون جارى گشت. او گریان نزد پیامبر آمد و حضرت غمناك شد. در جنگ بدر، عبداللّه بن مسعود در میان كشتههاى مشركان ابوجهل را در آخرین لحظات دید و روى سینه او نشست. ابوجهل گفت مىدانى كجا نشستهاى؟! گفت «الاسلام یعلو و لا یُعلى علیه» ابوجهل گفت به پیامبر بگو: حتى در این حال، او مبغوضترین فرد نزد من است. حضرت فرمود: فرعونِ موسى در آخرین لحظه ایمان آورد ولى فرعونِ من حتى در آخرین لحظه ایمان نیاورد. ابن مسعود سر ابوجهل را از تن جدا و موى سر او را گرفته و نزد پیامبر مىكشید و آیه «لنسفعاً بالنّاصیة» در همین دنیا عملى شد.(27)
كلمه «نادى» به مجلس عمومى یا تفریح گفته مىشود.
«زبانیة» جمع «زبینة» به معناى مأمور است.
امام علىعلیه السلام مىفرماید: ثمره علم بندگى خداست. آغاز این سوره فرمان قرائت و تعلیم با قلم بود و پایانش سجده و تقرّب است. یعنى علم مفید، علمى است كه ما را به خدا برساند. البته راه قرب به خداوند شامل تمام كارهایى است كه با قصد قربت انجام مىشود، لیكن سجده بهترین راه قرب است.
در این سوره كوچك سه بار كلمه «كلاّ» آمده است. یعنى باید از توهمات و پندارهاى بى اساس پرهیز نمود.
امام رضاعلیه السلام به استناد آیه «و اسجد و اقترب» فرمودند: نزدیكترین حالات انسان نسبت به خداوند حالت سجده است.(28)
پيام ها
1- راه توبه براى همه باز است ولى اگر توبه نكردند و دست بر نداشتند، گرفتار كیفر مىشوند. «لئن لم ینته لنسفعاً»
2- در برابر ستمگران تهدید لازم است.«لنسفعًا بالناصیة»
3- دروغ و دروغگویى ریشه دیگر خطاها و خلافكارى است. «كاذبة خاطبة»
4- پشتوانه عملهاى ایذایى مخالفان، جلسات مخفیانه است. «ینهى عبدا اذا صلى - فلیدع نادیه»
5 - با اینكه مخالفان پیامبر، متشكل و سازمان یافته بودند، ولى كارى از پیش نبردند. «فلیدع نادیه»
6- كلوخ انداز را پاداش سنگ است.«فلیدع نادیه - سندع الزّبانیة»
7- قدرت خداوند بر همه توطئهها غالب است. «سندع الزبانیة»
8 - در برابر نهى و منع دیگران، شما اصرار بر انجام كارهاى عبادى داشته باشید. «ینهى عبدًا اذا صلّى - واسجد»
9- اول برائت، بعد عبادت. «لاتطعه واسجد» (از ابوجهلهائى كه از نماز نهى مىكنند پیروى نكن و به عبادت و سجده بپرداز.)
10- سجده بهترین وسیله قرب به خداست. «واسجد واقترب»