ترجمه
و آمرزشخواهى ابراهیم براى پدرش (عموى مشركش كه سرپرستى او را به عهده داشت)، فقط به خاطر وعدهاى بود كه به او داده بود، (آن هنگام كه از هدایتش ناامید نبود،) پس هنگامى كه برایش روشن شد، او دشمن خداست، از او بیزارى جست. همانا ابراهیم، اهل آه وناله (از ترس خدا) و بردبار بود.
نکته ها
در آیهى قبل، سخن از این بود كه پیامبر و مؤمنان حقّ دعا كردن براى مشركان را ندارند، هرچند از خویشاوندانشان باشند. این آیه، پاسخ شبههاى را مىدهد كه پس چرا حضرت ابراهیم، به عموى مشرك خود دعا كرد و به او وعدهى استغفار داد؛ «سأستغفر لك ربّى» [172] ، این آیه مىفرماید، وعدهى ابراهیم به امید هدایت او بود. امّا چون عمو در حال شرك مرد، ابراهیم هم استغفار را رها كرد.
سؤال: چرا حضرت ابراهیم پس از مرگ عمو هم براى او دعا مىكرد؟ «ربّنا اغفر لى ولوالدىّ»؟ [173]
پاسخ: والد به پدر واقعى گفته مىشود، ولى اَب، به پدر، معلّم، عمو، پدر زن، و جدّ هم گفته مىشود. دعاى ابراهیم براى پدر واقعىاش بوده، نه عموى مشركش.
قرآن در یازده آیه، از عموى ابراهیم تعبیر به «أب» كرده است، تا بفهماند ابراهیمعلیه السلام تحت سرپرستى چه كسى بوده، ولى تحت تأثیر قرار نگرفته است.
امام صادقعلیه السلام فرمود: ابراهیمعلیه السلام اهل دعا وگریههاى بسیار و«اوّاه» بود. [174]
172) مریم، 47.
173) ابراهیم، 41.
174) تفسیر نورالثقلین.
پيام ها
1- آنچه سبب بدگمانى به اولیاى خداست، باید برطرف شود و توجیه صحیح ارائه گردد. «موعدةٍ وعدها»
2- وفاى به عهد، حتّى نسبت به كافر هم لازم است.«موعدة وعدها»
3- علم انبیا محدود است. «فلمّا تبیّن له...»
4- در برابر رفتار تند كافران، حلم خود را از دست ندهیم. [175] «تبرأ منه ...اوّاه حلیم»
5 - برائت از عمو به خاطر خدا، نشانهى عشق و خشوع ابراهیم نسبت به خداوند است. «اوّاه»
175) عموى ابراهیم او را تهدید مىكرد كه سنگسارت خواهم كرد؛ «لئنلمتنته لأرجمّنك» (مریم، 46) ولى ابراهیم همچنان بردبار بود.