1. الفاتحة 2. البقرة 3. آل عمران 4. النساء 5. المائدة 6. الأنعام 7. الأعراف 8. الأنفال 9. التوبة 10. يونس 11. هود 12. يوسف 13. الرعد 14. إبراهيم 15. الحجر 16. النحل 17. الإسراء 18. الكهف 19. مريم 20. طه 21. الأنبياء 22. الحج 23. المؤمنون 24. النور 25. الفرقان 26. الشعراء 27. النمل 28. القصص 29. العنكبوت 30. الروم 31. لقمان 32. السجدة 33. الأحزاب 34. سبأ 35. فاطر 36. يس 37. الصافات 38. ص 39. الزمر 40. غافر 41. فصلت 42. الشورى 43. الزخرف 44. الدخان 45. الجاثية 46. الأحقاف 47. محمد 48. الفتح 49. الحجرات 50. ق 51. الذاريات 52. الطور 53. النجم 54. القمر 55. الرحمن 56. الواقعة 57. الحديد 58. المجادلة 59. الحشر 60. الممتحنة 61. الصف 62. الجمعة 63. المنافقون 64. التغابن 65. الطلاق 66. التحريم 67. الملك 68. القلم 69. الحاقة 70. المعارج 71. نوح 72. الجن 73. المزمل 74. المدثر 75. القيامة 76. الإنسان 77. المرسلات 78. النبأ 79. النازعات 80. عبس 81. التكوير 82. الانفطار 83. المطففين 84. الانشقاق 85. البروج 86. الطارق 87. الأعلى 88. الغاشية 89. الفجر 90. البلد 91. الشمس 92. الليل 93. الضحى 94. الشرح 95. التين 96. العلق 97. القدر 98. البينة 99. الزلزلة 100. العاديات 101. القارعة 102. التكاثر 103. العصر 104. الهمزة 105. الفيل 106. قريش 107. الماعون 108. الكوثر 109. الكافرون 110. النصر 111. المسد 112. الإخلاص 113. الفلق 114. الناس
تعداد آیات: 8
تفسير 102. التكاثر آية 1
Number of verses: 8
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِيم
أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ 1
افزون طلبی (و تفاخر) شما را به خود مشغول داشته (و از خدا غافل نموده) است.

ترجمه
فزون طلبى (و تفاخر) شما را سرگرم كرد.
تا آنجا كه به زیارت مقبره‏ها رفتید.
چنین نیست (كه مى‏پندارید) به زودى خواهید فهمید.
باز چنین نیست (كه مى‏پندارید)، در آینده خواهید دانست.
چنین نیست (كه مى‏پندارید)، اگر شما (به آخرت) علم یقینى داشتید.
قطعاً دوزخ را مى‏دیدید.
سپس آن را با عین الیقین مى‏دیدید.
سپس در آن روز از نعمت‏ها سؤال خواهید شد.

نکته ها
 «تكاثر» از «كثرت» به معناى فزون‏طلبى و فخرفروشى به دیگران به واسطه كثرت اموال و اولاد است.
 جلوه‏هاى تكاثر
 تكاثر در شرك و چند خدایى. «ءَاَرباب متفرّقون خیرٌ ام اللّه الواحد القهّار»(129) (حضرت یوسف به هم زندانى‏هاى خود كه مشرك بودند، گفت: آیا ارباب متفرق بهتر است یا خداوند یكتاى قهار؟)
 تكاثر در غذا. بنى اسرائیل مى‏گفتند: ما بر یك نوع غذا صبر نداریم «لن نصبر على طعام واحد» ما خوردنى‏هاى دیگر همچون پیاز و سیر و عدس و خیار مى‏خواهیم. «قثائها و فومها و عدسها و بصلها»(130)
 تكاثر در عمر. چنان كه بعضى دوست دارند هزار سال عمر كنند. «یَوَدّ احدهم لو یعمّر الف سنة»(131)
 تكاثر در مال. قرآن مى‏فرماید: برخى افراد به دنبال جمع مال و شمارش آن هستند. «الّذى جمع مالاً و عدّده»(132)
 تكاثر در مسكن. قرآن در مقام سرزنش بعضى مى‏فرماید: در دامنه هر كوهى ساختمان‏هاى بلند بنا مى‏كنید. «أتبنون بكلّ ریع آیة تعبثون»(133)
 تكاثر در شهوت. اسلام براى مسئله جنسى، راه ازدواج را تجویز كرده و بهره‏گیرى از همسر را بدون ملامت شمرده: «الا على ازواجهم او ما ملكت ایمانهم فانهم غیر ملومین»(134) و ارضاى شهوت از غیر راه ازدواج را تجاوز دانسته است. «فمن ابتغى وراء ذلك فاولئك هم العادون»(135)
 «الهاكم» از «لهو» به معناى سرگرم شدن به امور جزئى و ناچیز است كه انسان را از اهداف بلند باز دارد.
 «زُرتم» از زیارت و «مقابر» جمع مقبره است.
 میان دو قبیله بر سر تعداد نفرات گفتگو شد، تصمیم گرفتند سرشمارى كنند بعد از زنده‏ها به قبرستان رفتند تا آمار مردگان را نیز به حساب آورند.
 حضرت على علیه السلام در خطبه 221 نهج البلاغه، بعد از تلاوت این سوره مطالبى دارند كه ابن ابى الحدید در شرح آن مى‏گوید: در طول پنجاه سال، بیش از هزار بار این خطبه را خوانده‏ام و عظمت این خطبه به قدرى است كه سزاوار است بهترین گویندگان عرب جمع شوند و این خطبه برایشان تلاوت شود و همه به سجده افتند، همانگونه كه هنگام تلاوت بعضى از آیات قرآن، همه به سجده مى‏افتند.(136) ما دو جمله از آن خطبه را در اینجا بازگو مى‏كنیم:
 «ابائهم یفخرون» آیا به مقبره پدرانشان افتخار مى‏كنند؟
 «ام بعدید الهلكى یتكاثرون» یا به تعداد معدومین فزون‏طلبى مى‏كنند؟
 «اجساد خرّت و حركات سكنت» آنان جسدهایى بودند كه متلاشى شدند و متحرك‏هایى بودند كه ساكن شدند.
 «و لئن یكونوا عبراً احقّ من ان یكونا مفتخرا» آن جسدها سزاوارترند كه سبب عبرت شوند تا مایه افتخار.
 از حضرت على علیه السلام حدیثى نقل شده كه فرمودند: اولین «سوف تعلمون» مربوط به عذاب قبر است و دومى مربوط به عذاب آخرت.(137)
 یقین، باور قلبى است كه عمیق‏تر از دانستن است. مثلا همه مردم مى‏دانند كه مرده كارى به كسى ندارد ولى حاضر نیستند در كنار مرده بخوابند، ولى مرده‏شور در كنار مرده به راحتى مى‏خوابد، زیرا مردم فقط مى‏دانند ولى مرده‏شور باور كرده و به یقین رسیده است. راه بدست آوردن یقین عمل به دستورات الهى است، همانگونه كه مرده‏شور در اثر تكرار عمل به این باور رسیده است.
 بر اساس روایات، نشانه یقین، توكل بر خداوند و تسلیم او شدن و راضى بودن به مقدرات او و واگذارى امور به اوست.(138)
 یقین درجاتى دارد كه دو مرحله‏اش در این سوره آمده و مرحله دیگرش در آیه 95 سوره واقعه آمده است. مراحل یقین عبارتند از: علم الیقین، حق الیقین و عین الیقین. انسان، گاهى از دیدن دود پى به آتش مى‏برد كه این علم الیقین است، گاهى خودِ آتش را مى‏بیند كه عین الیقین است و گاهى دستى بر آتش مى‏نهد و سوزندگى آن را احساس مى‏كند كه حق الیقین است.
 مراد از دیدن آتش در «لَترونّ الجحیم»، یا دیدن آن در قیامت است و یا دیدن آن با چشم برزخى و مكاشفه در همین دنیا كه این معنا با یقین سازگارتر است.
 بر اساس احادیث، مراد از نعمتى كه در قیامت مورد سوال قرار مى‏گیرد، آب و نان نیست، كه بر خداوند قبیح است از این امور سؤال كند. بلكه مراد نعمت ولایت و رهبرى معصوم است(139) امام رضا علیه السلام فرمود: سؤال از آب و نان و... از مردم قبیح است تا چه رسد به خداوند، بنابراین مراد از سؤال از نعمت، همان نعمت رهبرى معصوم است.(140)
 تكاثر تنها در آمار و نفرات جمعیّت نیست، بلكه گاهى در ثروت و فرزند است. «و تكاثر فى الاموال و الاولاد»(141) و لذا در قرآن سفارش شده كه مال و فرزند شما را سرگرم نكند. «لاتلهكم اموالكم و لا اولادكم»(142)
 پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله به دنبال تلاوت این سوره فرمودند: «تكاثر الاموال جمعها من غیر حقها و منعها من حقها و سدّها فى الاوعیة»(143) گردآورى اموال از راه نامشروع و نپرداختن حقوق واجب آنها و نگهدارى آنها در صندوق‏ها تكاثر است.
 در شعرى منسوب به حضرت على‏علیه السلام آمده است:
 یا من بدنیاه اشتغل‏
قد غرّه طول الامل‏
 الموت یأتى بغتة
والقبر صندوق العمل‏


129) یوسف، 29.
130) بقره، 61.
131) بقره، 96.
132) همزه، 2.
133) شعراء، 128.
134) مؤمنون، 6.
135) مؤمنون، 7.
136) شرح ابن ابى الحدید، ج‏11، ص‏153.
137) تفسیر كبیر فخررازى.
138) بحارالانوار، ج‏70، ص‏138.
139) تفسیر نور الثقلین.
140) عیون الاخبار، ج‏2، ص‏129.
141) حدید، 20.
142) منافقون، 9.
143) تفسیر نور الثقلین.

پيام ها
 1- فزون طلبى و فخرفروشى انسان را به كارهاى بیهوده و عبث مى‏كشاند. «الهاكم التكاثر»
 2- فزون‏طلبى، عامل غفلت از حساب قیامت است. «الهاكم التكاثر - لتسئلنّ یومئذ عن النعیم»
 3- دامنه فزون‏طلبى تا شمارش مردگان پیش مى‏رود. «حتى زرتم المقابر»
 4- بى‏خبرى از احوال قیامت، انسان را به انحراف مى‏كشاند. «الهاكم التكاثر... كلاّ لو تعلمون»
 5 - در برابر افكار و رفتار انحرافى باید هشدار را تكرار كرد. «كلاّ - ثمّ كلاّ - كلاّ»
 6- از طریق ایمان و یقین انسان مى‏تواند آینده را ببیند. «لو تعلمون علم الیقین لترونّ الجحیم»
 7- در فرهنگ جاهلى، كمیّت و جمعیّت، تا آنجا ارزش دارد كه حتى مردگان را در شمارش به حساب مى‏آورند. «حتى زرتم المقابر»
 8 - تكاثر و تفاخر، كیفر سختى دارد. «الهاكم التكاثر... لترونّ الجحیم»
 9- عاقبت اندیشى مانع فخر فروشى است. «كلاّ سوف تعلمون...»
 10- باید براى رسیدن به یقین و شناخت حقایق تلاش كرد تا از خطرات قیامت درامان بود. «لو تعلمون علم الیقین لترونّ الجحیم»
 11- كسانى‏كه به دنیا سرگرم هستند، هرگز به درجه یقین نمى‏رسند. «لو تعلمون علم الیقین» (كلمه لو در موارد نشدنى بكار مى‏رود.)
 12- ایمان و یقین، درجاتى دارد. «علم الیقین... عین الیقین»
 13- حساب قیامت بر اساس امكاناتى است كه خداوند به هركس داده است و لذا هر كس متفاوت از دیگرى است. «لتسئلنّ یومئذ عن النعیم»

Copyright 2015 almubin.com