ترجمه
و نماز را در دو طرف روز و اوایل شب بپادار، (زیرا) بدرستى كه كارهاى نیكو (همچون نماز)، بدىها را محو مىكند، این (فرمان)، تذكّرى است براى اهل ذكر.
و پایدار باش، كه همانا خداوند پاداش نیكوكاران را ضایع نمىكند.
نکته ها
در روایات، مراد از دو طرف روز، صبح و مغرب، و مراد از اوایل شب، نماز عشا بیان شده است.(128) البتّه این آیه در مقام بیان تمام نمازهاى روزانه نیست.
شخصى از اعمال زشت خویش ناراحت بود، لذا پس از نماز در مسجد از پیامبرصلى الله علیه وآله خواست تا او را حدّ بزند، حضرت به او فرمود: چون بعد از آن عمل خلاف، در نماز جماعت شركت كردهاى، خداوند تو را بخشید.(129)
از امام صادقعلیه السلام سؤال شد كه شخصى از طریق طاغوت درآمدهایى را بدست آورده وبا امید به آیهى «انّ الحسنات یذهبن السیئات» به فقرا كمك مىكند وبه حج مىرود؟ حضرت فرمود: «انّ الخطیئة لاتكفر الخطیئة» گناه را نمىتوان با گناه پوشاند.(130) آنچه را بدست آورده مالِ مردم است وتصرّف در مال مردم به هر شكل حرام است.
امید بخشترین آیهى قرآن
حضرت علىعلیه السلام بر جمعى وارد شده و از آنها سؤال فرمودند: آیا مىدانید امیدبخشترین آیهى قرآن كدام است؟! هر كس به فراخور حال خویش آیهاى را عنوان كرد:
* بعضى گفتند: آیهى «انّ اللَّه لایغفر اَن یشرك به و یغفر مادون ذلك»(131) یعنى خداوند جز شرك، گناهان دیگر را مىبخشد.
* بعض دیگر بر آن بودند كه این آیه است؛ «و مَن یعمل سوء او یظلم نفسه ثمّ یستغفر اللّه یجد اللّه غفوراً رحیما»(132) یعنى هر كس خلافكار و ظالم باشد ولى استغفار كند، خداوند را بخشنده و مهربان خواهد یافت.
* عدّهاى اظهار داشتند آیهى «یا عبادى الذین اسرفوا على انفسهم لاتقنطوا من رحمة اللّه انّ اللّه یغفر الذنوب جمیعاً»(133) یعنى اى بندگان من كه در حقّ خود اسراف كردهاید! از رحمت خدا مأیوس نشوید، زیرا او همهى گناهان را مىبخشد.
* تعدادى هم نظر به این آیه داشتند؛ «والذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم ذكروا اللّه فاستغفروا لذنوبهم و مَن یغفر الذنوب الاّ اللّه»(134) یعنى كسانى كه اگر كار زشتى انجام دادند و به خودشان ظلم كردند، یاد خداوند مىكنند و براى گناهان خویش استغفار مىنمایند، و كیست جز خداوند كه گناهان را ببخشد.
بعد از اینكه حضرت نظرات آنان را شنید، فرمودند: از حبیبم رسول خداصلى الله علیه وآله شنیدم كه فرمود: امیدبخشترین آیه در قرآن این آیه است: «اقم الصلاة طرفى النهار و زلفاً من اللیل انّ الحسنات یُذهبن السیئات»
سپس پیامبرصلى الله علیه وآله ادامه دادند: یا على! سوگند به خداوندى كه مرا بشیر و نذیر به سوى مردم مبعوث كرد، وقتى كه انسان براى نماز وضو بگیرد، گناهانش ریخته مىشود، و زمانى كه رو به قبله كند، پاك مىشود. یا على! مثال اقامه كنندهى نمازهاى روزانه، مثل كسى است كه هر روز پنج مرتبه در نهر آبى كه جلوى منزل اوست خود را شستشو كند.(135)
پيام ها
1- رهبر باید الگوى مردم باشد. «فاستقم... اقم...»
2- نماز را باید با شرایط و آداب كامل بجاى آورد. در كلمهى «اقامه»، معناى كمال و تمام نهفته است. «اقم الصلاة»
3- نماز، قوّت قلب مؤمنان است. چون در آیات گذشته، فرمان به استقامت و عدم اعتماد به ظالمان مطرح شد و این امور نیاز به روحیّهى بالا دارد، لذا در این آیه، خداوند امر به تقویت روح با اهرم نماز مىفرماید. «فاستقم... و اقم الصلاة»
4- نمازها را باید در وقت مقرّر انجام داد. «طرفى النهار»
5 - نماز، روشنترین نمونهى كار نیك است. «اقم... ان الحسنات...»
6- اعمال انسان در یكدیگر تأثیر دارند. «ان الحسنات یذهبن السیئات»
7- دستور به نماز، روشنترین پند خداست. «ذلك ذكرى» (نماز، ذكر الهى است)
8 - همهى افراد از تذكّرات الهى، بهرهمند نمىشوند.«ذكرى للذاكرین»
9- برپایى واقامهى نماز، پشتكار وحوصله مىخواهد.(136)«اقم الصلاة ، واصبر»