ترجمه
آیا چیزهایى را كه خداوند آفریده ندیدهاند كه چگونه از راست و چپ سایه‌هایشان مىگسترد و در حال سجده، فروتنانه خضوع دارند.
نکته ها
كلمهى «فیىء» به سایهى بعد از ظهر گفته مىشود كه در حال بازگشت است، ولى كلمهى «ظلّ» به هر نوع سایهاى گفته مىشود.
كلمه «داخر» به معناى خاضع است و شاید مراد از «یمین» و «شمال» در آیه، دو طرف روز یعنى صبح و غروب باشد.
شاید از آن جهت كه سایه حالت به خاك افتادگى دارد، تعبیر سجده در مورد آن بكار رفته است. گرچه از نظر تكوینى همهى موجودات در برابر خدا ساجد وخاضعاند.
پيام ها
1- نه فقط خود اشیاء، بلكه آثار و لوازم و خواص اشیاء، همچون سایه آنها، در برابر خداوند خاضعند. «ظلاله ... سجّداً»
2- مطالعه در آفریدههاى الهى و تغییرات آنها، یكى از سفارشهاى قرآن است. «او لم یروا الى ما خلق اللَّه ...»
3- اگر اشیاى هستى، حتى سایه آنها، در برابر خداوند ساجد وخاضعند، چرا بشر نباشد. «سجداً ... داخرون»
4- سجده وتسبیح هستى از روى شعور است، گرچه ما آنرا درك نمىكنیم. «هم داخرون»
(به گفتهى فخررازى، تعبیر «داخرون» در مورد موجوداتِ با شعور بكار مىرود و این رمز شعور موجودات و سایه آنهاست.)