ترجمه
و اگر خداوند مردم را بخاطر ستمشان مؤاخذه و عذاب كند، هیچ جنبندهاى را روى آن (زمین) باقى نمىگذارد ولكن (سنت خداوند بر مهلت دادن است و) كیفر آنان را تا زمان معینى به تأخیر مىاندازد، پس همینكه اجلشان فرا رسد نمىتوانند نه ساعتى پس و نه ساعتى پیش افكنند.
نکته ها
گرچه قانون كلّى خداوند، تأخیر عذاب است، امّا گاهى خداوند، ستمگران را گوشمالى مىدهد تا عبرتى براى دیگران باشد، نظیر آنچه بر سر قوم لوط و نوح و ثمود آمد.
سؤال: چرا آیه مىگوید؛ با گناهِ انسان، همه جنبندهها نابود مىشوند!؟
پاسخ: مراد از دابّة در این آیه، یا فقط انسانها هستند، نظیر آیه؛ «انّ شرّ الدّواب عنداللَّه الصمّ البكم»(20) و یا بخاطر آن است كه با هلاكت نسل بشر، آنها نیز از بین مىروند، زیرا آفرینش آنها براى انسان بوده است.
از امام معصوم سؤال شد كه چرا بعضى مردگان، چشمشان باز است و بعضى بسته است؟ حضرت در پاسخ فرمودند: چون آنها كه چشمشان باز بوده فرصت بستن پیدا نكردهاند و آنها كه بسته بوده فرصت بازكردن نداشتهاند. «لا یستأخرون ساعة و لایستقدمون»
خطر و اثر برخى ظلمها، فراگیر است و شامل همه جنبندهها از انسان و حیوان مىشود، چنانكه مىفرماید: «واتّقوا فتنة لاتصیبنّ الّذین ظلموا منكم خاصة» بترسید از گناهانى كه آثار شوم آنها تنها دامن ستمگران را نمىگیرد.
پيام ها
1- كیفر الهى، بر اساس ظلم خود ماست. «یؤاخذ اللَّه ...بظلمهم»
2- ستم، خانمانسوز است و هستى نسل بشر را تهدید مىكند. «بظلمهم ما ترك علیها من دابّة»
3- سنّت خداوند بر مهلت دادن و تأخیر كیفر است. «یؤخرهم»
در كار خداوند، اِمهال هست، امّا اهمال نیست. كیفر الهى دیر و زود دارد، امّا سوخت و سوز ندارد.
4- مهلت خداوند، اجل و سرآمدى دارد. «یؤخرهم الى اجل مسمّى»
5 - مهلت خداوند بر اساس لطف او و براى توبه و جبران است، پس به آن مغرور نشوید. «و لو یؤاخذ ... ما ترك علیها من دابة ولكن یؤخرهم...»
6- رها بودن و آزاد بودنِ ستمگران در اعمالشان، نشانهاى بر حقانیّت آنها نیست. «یؤخرهم»
7- اجل انسان قابل تغییر نیست. «لا یستأخرون ساعة و لا یستقدمون»