ترجمه
و به مال یتیم، جز به بهترین راه (كه به نفع یتیم باشد) نزدیك نشوید، تا آنكه به حدّ بلوغ ورشدش برسد. (كه آنگاه اموالش را به او بر مىگردانید) و به پیمان وفا كنید، كه (در قیامت) از عهد و پیمان سؤال خواهد شد.
نکته ها
كلمهى «اَشُدّ» از «شَدّ»، به گره محكم گفته مىشود و در اینجا منظور مرحلهى رشد یتیم و استحكام جسمى و روحى در حفظ اموالش مىباشد.
قرآن دربارهى حفظ حقوق یتیم و مراعات حال او و رسیدگى و تكفّل امور یتیمان سفارش فراوان كرده است. ولى چون احتمال لغزش مالى و سوء استفاده كردن از اموال یتیمان بسیار است، لذا هشدار بیشترى لازم است، به گونهاى كه از نزدیك شدن به آن نیز نهى شده و تصرّف ظالمانه در اموال یتیمان، خوردن آتش شمرده شده است.(92)
وقتى این آیه نازل شد، مسلمانان از حضور بر سر سفرهى ایتام كناره گرفتند و آنان را منزوى ساختند. آیهى دیگرى نازل شد كه مراد از نزدیك نشدن، سوءاستفاده است، والاّ افراد مصلح نباید به بهانهى تقوا، یتیمان را رها كنند. «و ان تخالطوهم فاخوانكم واللّه یعلم المفسد من المصلح»(93)
در حدیث مىخوانیم: مراد از عهد و پیمانى كه مورد سؤال است، محبّت و دوستى و اطاعت از علىّعلیه السلام است.(94)
92) نساء، 10.
93) بقره، 220.
94) بحار، ج 24، ص 187.
پيام ها
1- اسلام، پشتیبان محرومان، ضعیفان و یتیمان است. «لاتقربوا مال الیتیم»
2- هر جا احتمال سوءاستفاده باشد، باید بیشتر سفارش كرد.(95) «لا تقربوا مال الیتیم»
3- جاذبهى مال به قدرى زیاد است كه نزدیك شدن به آن هم گاهى گناه و حرمت را در پى دارد. «لا تقربوا»
4- كودكان، حقّ مالكیّت دارند. «مال الیتیم»
5 - ارث یكى از اسباب مالكیّت است. «مال الیتیم»
6- تصرّف در مال یتیم مشروط به رعایت بالاترین و پرثمرترین شیوههاست. (اگر منافع یتیم در گردش مال اوست، باید آن را به كار انداخت، نه آنكه بىتفاوت ماند.) «لاتقربوا... الاّ بالّتى هى احسن»
7- در تصمیمگیرىهاى مالى، باید منافع و مصالح یتیمان مراعات شود. «الاّ بالّتى هى احسن»
8 - تصرّف نابجا و حیف و میل اموال یتیمان، ممنوع است. «لاتقربوا... الاّ بالّتى هى احسن»
9- زمان واگذارى مال یتیم به خود او، وقتى است كه به بلوغ فكرى و اقتصادى و جسمى برسد. «حتّى یبلغ اشدّه»
10- به پیمانها - هرچه و با هر كه باشد - وفادار باشیم. «اوفوا بالعهد»
11- توجّه به مسئولیّت، انسان را از گناه باز مىدارد. «اِنّ العهد كان مسئولا»
95) به همین دلیل، حضرت علىعلیه السلام در نهج البلاغه، در مورد رعایت حقوق اجیر، كشاورز، زن و یتیم، سفارش بیشترى كرده است. مانند: «اللّه اللّه فى الایتام» نهجالبلاغه، نامه 47.