ترجمه
و پاسى از شب را بیدار باش وتهجّد و عبادت كن، و این وظیفهاى افزون براى توست، باشد كه پروردگارت تو را به مقامى محمود وپسندیده برانگیزد.
نکته ها
«هَجود»، به معناى خوابیدن است و «تَهجّد»، به معناى برطرف كردن خواب با عبادت مىباشد.
نماز شب از نمازهاى بسیار با فضیلت است و در سورههاى مزّمل و مدّثر آمده است: «قم اللّیل الاّ قلیلاً» در روایات بیش از 30 فضیلت براى نمازشب برشمرده شده است كه به برخى از فضایل آن اشاره مىشود:
* تمام انبیا نمازشب داشتند. نماز شب، رمز سلامتى بدن وروشنایى قبر است. نماز شب، در اخلاق، رزق، برطرف شدن اندوه، اداى دین و نورچشم مؤثّر است.(180)
* نماز شب، گناه روز را محو مىكند و نور قیامت است.(181)
* امام صادقعلیه السلام مىفرماید: پاداش نماز شب آن قدر زیاد است كه خداوند مىفرماید: «فلاتعلم نفس ما اُخفى لهم من قُرّة اَعین جزاء بما كانوا یعملون»(182) هیچ كس پاداشى را كه براى آنان در نظر گرفته شده نمىداند.(183)
* امام صادقعلیه السلام مىفرماید: شرف مؤمن، نماز شب است و عزّتش، آزار واذیّت نكردن مردم.
* ابوذر كنار كعبه مردم را نصیحت مىكرد كه براى وحشت و تنهایى قبر، در دل شب دو ركعت نماز بخوانید.
* درمانده كسى است كه از نماز شب محروم باشد.
* بهترین شما كسى است كه اطعام كند، سلام را آشكارا بدهد و هنگامى كه مردم در خوابند، نماز بخواند.
سه چیز بر پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله واجب بود و بر دیگران مستحبّ: نماز شب، مسواك و سحرخیزى.(184)
در كلمهى «مقاماً» عظمت نهفته است (به خاطر تنوین) و در روایات آمده كه «مقام محمود» همان شفاعت است.(185)
حضرت علىعلیه السلام مىفرماید: گناهان و اعمال و رفتار بد انسان، موجب محرومیّت او از نمازشب مىشود.(186)
خداوند به تمام قطعات زمان سوگند یاد كرده است. مثلاً: «والفجر»(187)، «والصبح»(188)، «والنهار»(189)، «والعصر» اما به سحر سه بار سوگند یاد شده است: «واللیل اذا یسر»(190)، «واللیل اذا عَسعَس»(191)، «واللیل اذ اَدبر»(192) یعنى سوگند به شب هنگام تمام شدنش. و در بارهى استغفار در سحر دو آیه آمده است: «وبالاسحار هم یستغفرون»(193)، «المستغفرین بالاسحار»(194)
180) سفینة البحار.
181) بحار، ج 84، ص 140.
182) سجده، 17.
183) تفسیر مجمعالبیان.
184) تفسیر فرقان.
185) تفسیر نورالثقلین.
186) بحار، ج 87، ص 145.
187) فجر، 1.
188) مدّثر، 34.
189) شمس، 3.
190) فجر، 4.
191) تكویر، 17.
192) مدّثر، 33.
193) ذاریات، 18.
194) آلعمران، 17.
پيام ها
1- نماز شب بر پیامبر اسلام واجب بود. «فتهّجد به نافلة لك» آرى مقام رهبرى، مستلزم تكالیف سنگینترى است.
2- دل شب بهترین زمان براى عبادت است. «و من اللیل فتهجّد»
3- مقامات پسندیده معنوى، در سایهى عبادت وعبودیّت پیدا مىشود. «فتهّجد، مقاماً محموداً»
4- ما با عبادتهاى خویش، حقى بر خدا نداریم كه طلب كنیم، هرچه هست، امید است و فضل او. «عسى»
5 - نماز شب به تنهایى كافى نیست، كمالات دیگرى نیز لازم است. «عسى»
6- تا كسى خود گامى به سوى كمال برندارد، خداوند او را به مقامى نمىرساند. «فتهجّد... یبعثك ربّك»
7- مقامى ارزشمند است كه نزد خدا پسندیده باشد، وگرنه شهرتهاى پوچ، ارزشمند و ماندگار نیست. آرى دود به هوا و بالا مىرود، ولى روسیاه است. «یبعثك ربّك»
8 - خداوند، خودش شفاعت را براى اولیا پسندیده است، نه آنكه اولیاى الهى نسبت به بندگان از خدا مهربانتر باشند. «یبعثك ربّك مقاماً محموداً»