ترجمه
ستایش مخصوص خدایى است كه كتاب (آسمانى قرآن را) بر بندهى خود نازل كرد و براى آن هیچ گونه انحرافى قرار نداد.
(كتابى كه) استوار و نگهبانِ (كتابهاى آسمانى دیگر) است، تا از عذاب شدیدى كه از سوى اوست بترساند و به مؤمنانى كه كارهاى شایسته انجام مىدهند، بشارت دهد كه براى آنان پاداشى نیكوست.
نکته ها
از میان سورههاى قرآن، حمد، انعام، سبأ، فاطر و كهف، باجملهى «الحمدللّه» شروع شده است و در سه سوره از آنها سخن از آفرینش هستى است. در سورهى حمد از تربیت و در اینجا از كتاب آسمانى سخن به میان آمده است. گویا هستى و آفرینش، همراه با كتاب و قانون، دو بال براى تربیت انسانها هستند.
«اِعوجاج» یعنى انحراف و كجى. «عَوَج» در مورد محسوسات و «عِوَج» در غیر محسوسات به كار مىرود.(3) و «قیّم» به معناى برپادارنده وسامانبخش است.
سورهى قبل با «سبحان الّذى» شروع شده بود و این سوره با «الحمدللّه»، تسبیح و تحمید معمولاً در كنار هماند.
كلمهى «عبده» در قرآن هرجا به طور مطلق آمده، مراد پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله است، مثل «انزل الفُرقان على عبده»(4)، «فاَوحى الى عبده»(5)، «ینزّل على عبده»(6)، «ألیس اللّه بكاف عبده»(7).
3) عَوَج» براى انسانها و «عِوَج» براى غیر انسانهاست. تفسیر تبیان.
4) فرقان، 1.
5) نجم، 10.
6) حدید، 9.
7) زمر، 36.
پيام ها
1- نعمت كتاب وقانون، به قدرى مهم است كه خداوند، خود را به خاطر آن ستوده است. «الحمدلِلّه الّذى انزل...»
2- بندگى خدا، زمینهساز دریافت كمالات معنوى است. «انزل على عبده»
3- نه در كتاب خدا اعوجاج است، نه در رسول او، نه از حقّ به باطل مىگراید، نه از مفید به غیر مفید و نه از صحیح به فاسد. «لم یجعل له عوجاً»
4- قرآن تا قیامت، استوار وغیرقابل نسخ است. «قیّماً»
5 - قرآن، نگهبان كتب آسمانى ودر بردارنده تمام مصالح بندگان است. تناقض، اختلاف، افراط و تفریط در آن نیست، هم دعوت به قیام مىكند، هم قیام به دعوت دارد. «قیّماً»
6- شرط قیام به مصالح دیگران، اعوجاج نداشتن مصلح است. «لم یجعل له عوجاً، قیّماً»
7- دفع ضرر، مهمتر از جلب منفعت است. لذا انذار قبل از بشارت آمده است. «لینذر، یبشّر»
8 - ایمان همراه با عمل صالح كارساز است. «المؤمنین، یعملون الصالحات»
9- عمل صالح باید استمرار داشته باشد. «یعملون»
توضيحات
سیماى سورهى كهف
این سوره، یكصد وده آیه دارد، و جز آیهى 28، همهى آن در مكّه نازل شده است. در این سوره از داستان اصحاب كهف و داستان موسى و خضر و داستان ذوالقرنین(1) و مسائل مبدأ و معاد بحث شده است.
مشركان قریش افرادى را از مكّه به مدینه فرستادند تا ماجراى بعثت حضرت محمّدصلى الله علیه وآله و نشانهى صداقت او را از علماى یهود بپرسند. علماى یهود به فرستادگان مشركان گفتند: از او سه چیز سؤال كنید؛ اگر دو چیز را جواب داد و یكى را بىپاسخ گذاشت، او صادق است. دربارهى اصحاب كهف، ذوالقرنین و روح بپرسید. اگر از اصحاب كهف و ذوالقرنین جواب داد، ولى از روح جواب نداد، او پیامبر است.(2)
در فضیلت این سوره و آثار تلاوت آن، احادیث بسیارى است كه به چند نمونه آن اشاره مىشود: هركه این سوره را بخواند از فتنهى دجّال بیمه است. تلاوت آن در شب جمعه، سبب آمرزش گناهان تا جمعهى دیگر و سه روز بعد از آن مىشود. تلاوت آیهى آخر آن سبب بیدار شدن در هر ساعتى از شب كه بخواهید مىگردد. تلاوت این سوره مانع از عذاب دوزخ و مانع ورود شیطان به خانهاى است كه در آن شب، این سوره خوانده شده است.
به هر حال خواندن و تلاوت همراه با فهمیدن و عمل كردن، رمز رسیدن به بركات قرآن است.
1) این سه داستان فقط در این سوره بیان شده است.
2) تفسیر درّالمنثور.