ترجمه
موسى به او (خضر) گفت: آیا (اجازه مىدهى) در پى تو بیایم، تا از آنچه براى رشد وكمال به تو آموختهاند، به من بیاموزى؟
نکته ها
پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله فرمودند: هنگامى كه موسى، خضر را ملاقات كرد، پرندهاى در برابر آنان قطرهاى از آب دریا را با منقارش برداشت و برزمین ریخت. خضر به موسى گفت: آیا رمز این كار پرنده را دانستى؟ او به ما مىآموزد كه علم ما در برابر علم خداوند، همانند قطرهاى در برابر دریایى بىكران است.(77)
در این آیات كوتاه، نكات متعدّدى در ادب و تواضع نسبت به استاد دیده مىشود، از جمله:
الف: موسى شاگردى خود را با اجازه آغاز كرد. «هل»
ب: خود را پیرو استاد معرّفى كرد. «اتبعّك»
ج: خضر را استاد معرفى كرد. «تعلّمن»
د: خود را شاگرد بخشى از علوم استاد دانست. «ممّا»
ه : علم استاد را به غیب پیوند داد. «علّمت»
و: تعلیم استاد را اثربخش دانست. «رشداً»
ز: همانگونه كه خداوند به تو آموخت تونیز به من بیاموز. «ممّا عُلِّمت رشداً»
ح: قول داد كه نافرمانى نكند. (دو آیهى بعد): «لا اعصى لك امراً»
ط: كارها و سخنان استاد را فرمان دانست. «لا اعصى لك امراً»
ى: براى آینده و پایداریش وعده نداد و گفت: «اِن شاء اللّه»
پيام ها
1- براى دریافت علم، باید در مقابل استاد، ادب و تواضع داشت. «هل اتّبعك ...»
2- تواضع نسبت به عالمان واساتید، از اخلاق انبیاست. «هل اتّبعك ...»
3- كسى كه عاشق علم و آموختن است، تلاش وحركت مىكند. «هل اتّبعك»
4- مسافرت با عالم و تحمّل سختىها در راه كسب علم و دانش و رسیدن به رشد و كمال ارزش دارد. «هل اتّبعك»
5 - طالب علم باید هدف داشته باشد و شخصیّت زده نباشد. «على أن تُعلّمن»
6- كارهاى الهى گرچه گاهى با معجزه پیش مىرود، ولى قانون اصلى، پیمودن مسیر طبیعى است. موسى باید شاگردى كند تا حكمت بیاموزد. «أن تُعلّمن»
7- پیامبران اولواالعزم نیز از فراگیرى دانش دریغ نداشتند. «على أن تُعلّمن»
8 - حضرت خضر، پیامبر و داراى علم لدنّى از سوى خدا بود. «عُلِّمت»
9- پیمودن راه تكامل ورسیدن به معارف ویژهى الهى، به معلّم و راهنما نیاز دارد. «تعلّمن ممّا عُلّمت»
10- علم انبیا، محدود و قابل افزایش است. «تُعلّمن ممّا...» (اعلم افراد زمان نیز محدودیّت علمى دارند.)
11- مراتب انبیا در بهرهمندى از علم و كمال متفاوت است. «تُعَلّمن ممّا...»
12- برخوردارى از تمام مراتب علم و كمال، شرط نبوّت نیست. «تُعَلّمن»
13- آگاهى به معارف وعلوم الهى، تضمین كننده رشد و كمال انسان است. «تُعلّمن ممّا عُلِّمت رُشدا»
14- علم به تنهایى هدف نیست، بلكه باید مایهى رشد باشد وانسان را به عمل صالح بكشاند و فروتنى آورد، نه غرور و مجادله.(78) «رُشداً»