ترجمه
پس آیا مردمانى كه پیش از این مورد قهر و هلاكت ما قرار گرفتند و (اینان امروز) در خانههاى آنان رفت و آمد مىكنند، براى هوشیارى و هدایتشان كافى نیست؟! همانا در آن (حوادث) براى صاحبان عقل و اندیشه نشانهها و عبرتهاست.
و اگر سنّت و تقدیر پروردگارت و (ملاحظهى) زمان مقرّر نبود، هر آینه عذاب الهى لازم مىآمد (و دامان آنان را نیز مىگرفت).
نکته ها
كلمه «نُهى» جمع «نُهیه» به معناى چیزى است كه انسان را از زشتىها نهى مىكند و از این روى به عقل، «نُهیه» گفته مىشود، زیرا انسان را از هوسها بازمىدارد. بنابراین عقل واقعى، علاوه بر اندیشیدن و فهمیدن، سبب دور شدن از خطرها و بدىها مىشود.
«قَرن» به معناى قوم و مردمى است كه در یك زمان زندگى مىكنند و گاهى به خود زمان نیز گفته مىشود. «لزام» به معناى امر ملازم و حتمى است.
مراد از «كلمة سبقت» همان جملهاى است كه خداوند هنگام هبوط به حضرت آدم فرمود:(152) «و لكم فى الارض مستقر و متاع الى حین»(153)
اهل مكّه در سفرهاى خود از مكانهاى قوم عاد و ثمود مىگذشتند و آثار باقیمانده و خرابههاى آنها را مىدیدند. خداوند در این آیات به آنان هشدار مىدهد كه سرنوشت آنان را فراموش نكنید وبا تفكّر واندیشه در آثار آنان، درس عبرت بگیرید.(154)
پيام ها
1- تاریخ، بهترین معلّم و صادقترین واعظ است، هر كس از آن عبرت نگیرد، سزاوار توبیخ است. «افلم یهد...»
2- تهدیدات الهى را جدّى بگیریم. «كم اهلكنا...»
3- تحوّلات تاریخى به دست خداوند است. «اهلكنا...»
4- علم به تنهایى كافى نیست، عبرت لازم است. آنان با رفت و آمد خود ماجرا را مىبینند، ولى غافلند. «یمشون فى مساكنهم»
5 - مناطق مخروبه و مقهوره، براى هر صاحب عقلى مایه تأمل و اندیشه است. «آیات لاولى النّهى»
6- در بازدید از آثار باستانى، تنها به جنبه تفریحى آن اكتفا نشود. «آیات لاولى النّهى» هركس عبرت نگیرد بىخرد است.
7- هركسى چشم عبرت بین ندارد، عبرت گرفتن مخصوص كسانى است كه نفس خود را از آلودگىها باز دارند. «آیات لاولى النّهى»
8 - تاریخ داراى فلسفه وبراساس قانون علّت و معلول است. «كم اهلكنا - آیات لاولى النّهى» آرى هلاكت اقوام پیشین براساس دلایلى بود كه اگر امروز نیز آن امور باشد، همان هلاكتها خواهد بود.
9- سنّت الهى بر مبناى برنامه وزمانبندى و مهلت دادن است وگرنه مجرمان فوراً به هلاكت مىرسیدند. «و لولا كلمة ...» (هر امّتى زمانى خاص دارد)
10- ستمكاران بىایمان از تأخیر عذاب الهى مغرور نشوند. «كلمة سبقت من ربّك»
11- خداوند، مجرمان را پس از اتمام حجّت عذاب مىكند. «لولاكلمة سبقت منربّك»
12- عمر انسانها براساس برنامه و زمانبندى است. «اجلٌ مسّمى»