ترجمه
و بر آبادىهایى كه آنها را (بخاطر فساد و گناه) هلاك نمودیم، حرام است (كه باز گردند) آنان باز نمىگردند.
تا آن زمان كه (راه بر) یأجوج ومأجوج گشوده شود وآنان از هر بلندى بتازند و به سرعت عبور كنند.
نکته ها
در اینكه مراد از عدم بازگشت كفّار چیست، از امام صادق علیه السلام نقل است كه فرمودهاند: براى افرادى كه (به قهر الهى) در دنیا هلاك شدهاند، دیگر رجعت دنیوى ممكن نیست، ولى براى كفّارى كه هلاك نشدهاند (و به مرگ طبیعى از دنیا رفتهاند) این رجعت به دنیا امكان پذیر است.(82) بنابراین، منظور عدم بازگشت به دنیاست و بدیهى است كه در آخرت، همه باز خواهند گشت.
چنانكه در آیات 93 تا 98 سوره كهف گذشت، یأجوج و مأجوج اقوامى بودند كه با حملات خود به مناطق همجوار، موجب فساد در زمین و خرابى و نابودى مىشدند، تا آنكه به دستِ ذوالقرنین سدّى ساخته شد و راه نفوذ آنان به دیگر مناطق بسته شد.
ولى یكى از نشانههاى قیامت و پایان عمر زمین، خراب شدن این سدّ و هجوم مجدّد این اقوام است. چنانكه در آنجا فرمود: «فاذا جاء وعد ربّى جعله دكّاء»(83) و در اینجا در آیه بعد مىفرماید: «واقترب الوعد الحقّ».
به هر حال این آیات، نوعى پیشگویى در مورد یورش تجاوزكاران و سرازیر شدن آنان به همهى مناطق زمین است.
82) تفسیر اطیبالبیان و قمى، ج1، ص24.
83) كهف، 98.
پيام ها
1- رجعت و آرزوى بازگشت اقوام هلاك شده تنها در زمان ظهور یأجوج و مأجوج محقّق خواهد شد. «لا یرجعون حتّى ...»
2- دنیا، جولانگاه طغیانگران خواهد شد. «حتّى اذا فتحت»
3- در آیندهى تاریخ نیز مفسدان تاخت و تاز خواهند كرد. «من كلّ حدب»