ترجمه
قطعاً مؤمنان رستگار شدند.
همان كسانى كه در نمازشان خشوع دارند.
نکته ها
در قرآن، یازده مورد كلمهى فلاح (رستگارى) با كلمهى «لعلّ» (شاید) همراه است: «لعلّكم تفلحون» لكن در سه مورد بدون این كلمه و به طور حتمى مطرح شده است، یكى در همین سوره ویكى در سورهى شمس: «قد أَفلح مَن زكّاها» ودیگرى در سورهى اعلى: «قد اَفلح مَن تَزكّى». از مقایسه این سه مورد با یكدیگر، روشن مىشود كه ایمان و تزكیه داراى جوهر واحدى هستند.
برترین و آخرین هدف تمام برنامههاى اسلام، فلاح و رستگارى است. در بسیارى از آیات قرآن از تقوا سخن گفته شده و هدف از احكام دین هم رسیدن به تقواست: «لعلّكم تتّقون» [51] و آخرین هدف تقوا نیز فلاح است: «واتّقوا اللّه لعلّكم تفلحون» [52] جالب است كه مهمترین و آخرین هدف دین اسلام در اوّلین شعار آن آمده است: «قولوا لا اله الاّ اللّه تفلحوا» به یگانگى خداوند ایمان آورید و «لا اله الاّ اللّه» بگویید تا رستگار شوید.
هر شبانه روز، در اذان و اقامهى نمازهاى یومیّه جملهى «حَىّ على الفَلاح» را بیست بار بر زبان مىآوریم و هدف نهائى را با فریاد رسا اعلام مىكنیم، تا راه را گم نكنیم.
اسلام مىگوید: «قد أفلح المؤمنون»، «قد أفلَح مَن تَزكّى» [53] كسانى رستگارند كه ایمان و تزكیهى نفس داشته باشند، ولى كفر مىگوید: «قد أفلح الیوم مَنِ استعلى» [54] فرعون مىگفت: امروز هر كس زور و برترى دارد رستگار است.
كلمهى «فَلاح» به معناى رستن است، شاید دلیل اینكه به كشاورز، «فَلاّح» مىگویند آن باشد كه وسیلهى رستن دانه را فراهم مىكند. دانه كه در خاك قرار مىگیرد با سه عمل خود را نجات مىدهد و به فضاى باز مىرسد: اوّل آنكه ریشهى خود را به عمق زمین بند مىكند. دوّم اینكه مواد غذایى زمین را جذب مىكند. سوّم آنكه خاكهاى مزاحم را دفع مىكند.
آرى، انسان هم براى رهایى خود و رسیدن به فضاى باز توحید و نجات از تاریكىهاى مادّیات و هوسها و طاغوتها باید مثل دانه همان سه عمل را انجام دهد: اوّل ریشهى عقاید خود را از طریق استدلال محكم كند. دوّم از امكانات خدادادى آنچه را براى تكامل و رشد معنوى اوست جذب كند. سوّم تمام دشمنان و مزاحمان را كنار زند و هر معبودى جز خدا را با كلمه «لا اله» دفع كند تا به فضاى باز توحیدى برسد.
شخصى در حال نماز با ریش خود بازى مىكرد، پیامبراكرمصلى الله علیه وآله فرمود: اگر او در دل خشوع داشت، در عمل این گونه نماز نمىخواند. [55]
امام صادقعلیه السلام فرمود: مراد از خشوع در نماز، فرونهادن چشم است. [56]
چه كسانى رستگارند؟
1- عابدان. «واعبدوا ربّكم وافعلوا الخیر لعلّكم تفلحون» [57] پروردگارتان را پرستش كنید، شاید رستگار شوید.
2- آنان كه اعمالشان ارزشمند وسنگین است. «فَمَن ثَقُلت مَوازینه فاولئك هم المفلِحون» [58]
3- دورى كنندگان از بخل. «و مَن یُوقَ شُحَّ نفسه فاولئك هم المفلِحون» [59]
4- حزب اللّه. «اَلا اِنّ حزب اللّه هم المفلِحون» [60] حزب خدا رستگارند.
5 - اهل ذكركثیر. «واذكروا اللّه كثیرا لعلّكمتفلحون» [61] خدارا بسیار یادكنید تا رستگار شوید.
6- تقوا پیشگان. «فاتّقوا اللّه یا اولى الالباب لعلّكم تُفلِحون» [62] اى خردمندان! تقوا پیشه كنید تا رستگار شوید.
7- مجاهدان. «و جاهدوا فى سَبیله لعلّكم تُفلحون» [63] در راه خدا جهاد كنید تا رستگار شوید.
8 - توبه كنندگان. «تُوبوا الى اللّه جمیعاً ایّها المؤمنون لعلّكم تُفلحون» [64] اى اهل ایمان! همگى توبه كنید تا رستگار شوید.
پيام ها
1- رستگارى مؤمنان حتمى است. «قد أفلح»
2- ایمان، شرایط و نشانههایى دارد. «المؤمنون الّذین...»
3- نماز، در رأس برنامههاى اسلامى است. «فى صلاتهم»
4- در نماز، حالت وكیفیّت مهم است. «خاشعون»
توضيحات
سیماى سورهى مؤمنون
این سوره كه یكصد وهجده آیه دارد، در مكّه نازل شده است.
با توجّه به بیان سیماى مؤمنان و آثار و نشانههاى ایمان در آیات ابتدایى این سوره، نام «مؤمنون» براى آن انتخاب گردیده است. البتّه سرگذشت پیامبرانى چون حضرت نوح، هود، موسى و عیسىعلیهم السلام و پاسخ اقوام مختلف به دعوت آنان در ادامه آمده است.
در فضیلت تلاوت این سوره، امام صادقعلیه السلام مىفرماید: تداوم بر تلاوت این سوره خصوصاً در روزهاى جمعه، مایهى سعادت دنیا و آخرت و همنشینى با پیامبران الهى در فردوس برین مىگردد.(50)