ترجمه
و (یاد كن) روزى كه از هر امّتى گروهى از كسانى كه آیات ما را انكار مىكنند محشور مىكنیم، پس آنان از پراكنده شدن منع مىشوند.
چون گردآیند، (خداوند) مىفرماید: آیا آیات مرا دروغ انگاشتید و حال آن كه به آنها احاطهى علمى نداشتید، آیا شما (در طول حیات جز تكذیب) چه مىكردید؟
نکته ها
با توجّه به اینكه در قیامت همهى مردم محشور مىشوند، «و حشرناهم فلم نغادر منهم احداً»(91) و آیهى مورد بحث (83 نمل) مىفرماید: از هر امّتى تنها گروهى را محشور مىكنیم، روشن مىشود كه این آیه مربوط به قیامت نیست، بلكه مربوط به رجعت است كه قبل از قیامت گروهى زنده مىشوند.
در قرآن براى زنده شدن در دنیا، نمونههایى آمده است، از جمله در سورهى بقره مىخوانیم: خداوند به گروهى فرمان مردن داد، سپس آنان را زنده كرد؛ «فقال لهم اللّه موتوا ثمّ احیاهم»(92) یا در جاى دیگر مىفرماید: ما شما را بعد از مرگ در همین دنیا زنده كردیم؛ «بَعَثناكم مِن بَعد مَوتِكم»(93) و به حضرت عیسىعلیه السلام مىفرماید: تو با اذن من مردهها را زنده از قبرها خارج مىكنى؛ «اذ تخرج المَوتى بِاِذنى»(94) و دربارهى یكى از اولیاى خدا مىفرماید: او را براى صد سال میراندیم و بعد از این مدّت او را زنده كردیم؛ «فاَماتَه اللّه مائة عام ثمّ بَعَثه»(95) همچنین در روایات بسیارى نیز وارد شده است كه قبل از قیامت، افرادى كه در ایمان یا كفر برجستگى دارند، به ارادهى خداوند زنده مىشوند و با حاكمیّت اهل حقّ، براى مدّتى زندگى مىكنند و سردمداران كفر، كیفر مىشوند.
91) كهف، 47.
92) بقره، 243.
93) بقره، 56.
94) مائده، 110.
95) بقره، 259.
پيام ها
1- حشر عمومى مردم، در قیامت است ولى حشر گروهى از كفّار ویژه در همین دنیاست. «و یوم نحشر من كلّ امّة فوجاً»
2- تضادّ میان ایمان وكفر، در همهى امّتها بوده است. «منكلّامّة فوجاً ممّن یكذّب»
3- حشر قبل از قیامت، مخصوص كافر مطلق است. «ممّن یكذّب بایاتنا» (در روایات نیز آمده است: رجعت، مخصوص مؤمنان وكافران درجه یك است)
4- بدون آگاهى، چیزى را تكذیب نكنید. «أكذّبتم بایاتى ولم تحیطوا بها علما» (عقائد باید بر اساس دلیل قطعى باشد)
5 - عملكرد انسانها بازتاب عقائد و افكار آنان است. (اوّل تكذیب، بعد كارهاى خلاف). «أكذّبتم - امّا ذا كنتم تعملون»
6- كفّار ویژه بعد از زنده شدن در دنیا همچنان تحت كنترل هستند تا محاكمه آنان آغاز شود. «یوزعون حتّى اذا جاؤا»
7- كفّار در دوران رجعت (زنده شدن در این دنیا)، هم نسبت به عقائد توبیخ مىشوند و هم نسبت به رفتار خود. «أكذّبتم - امّا ذا كنتم تعملون»
8 - همه باید در محضر خدا پاسخگو باشند. «أكذّبتم بایاتى - امّا ذاكنتم تعملون»