ترجمه
گناهى بر شما نیست كه (بههنگام حج) به سراغ فضل پروردگارتان (وكسب و تجارت) بروید. پس چون از عرفات كوچ كردید، خدا را در مشعرالحرام یاد كنید، و او را یاد كنید از آن روى كه شما را با آنكه پیش از آن از گمراهان بودید، هدایت كرد.
نکته ها
عرفات، نام سرزمینى است در بیست كیلومترى مكّه كه بر زائران خانه خدا واجب است از ظهر روز نهم ذىالحجة تا غروب در آنجا بمانند و اگر قبل از غروب از آنجا خارج شوند باید یك شتر جریمه دهند. واژهى «عرفات» از «معرفت» به معناى محلّ شناخت است. در آنجا آدم وحوا علیهما السلام یكدیگر را شناختند و به گناه خود اعتراف كردند. به فرموده امام صادق و امام باقر علیهما السلام جبرئیل در این مكان به حضرت ابراهیم گفت: وظایف خود را بشناس و فراگیر. [584]
در حدیث مىخوانیم: حضرت مهدى علیه السلام هر سال در عرفات حضور دارند. زمین عرفات خاطراتى از نالهها و اشكهاى اولیاى خدا دارد. در روایات مىخوانیم: غروب عرفه، خداوند تمام گناهان زائران خانه خود را مىبخشد. وبراى روز عرفه دعاهاى خاصّى از امام حسین و امام سجاد علیهما السلام نقل شده است. [585]
از نشانههاى جامعیّت اسلام آن است كه در كنار اعمال عبادى حج، به زندگى مادّى و كسب معاش نیز توجّه دارد. همانگونه كه در سوره جمعه در كنار دستور به شركت در نماز جمعه، مىفرماید: بعد از پایان نماز به سراغ كسب معاش بروید. [586]آرى، حج در عین عبادت، اقتصاد است.
امام صادق علیه السلام فرمودند: یكى از آثار حج، تشكیل یك اجتماع بزرگ از مسلمانان نقاط مختلف جهان و نقل و انتقال انواع تجربیات مىباشد و زمینهى انجام مبادلات تجارى و اقتصادى است. [587]
584) كافى، ج4، ص207.
585) براى تفصیل بیشتر به كتاب حج نوشته مؤلف مراجعه شود.
586) جمعه، 10.
587) وسائل، ج8، ص9.
پيام ها
1- مبارزه با تحجّر از برنامههاى قرآن است. گروهى فكر مىكردند دین امرى یك بُعدى و حج یك عبادت خشك است، اسلام این تفكّر را ردّ مىكند. «لیس علیكم جناح»
2- درآمد حلال، فضل الهى است. قرآن بجاى واژه «كسب»، كلمهى «فضل» را بكار برده تا بگوید: درآمد حلال فضل الهى است. «فضلا من ربّكم»
3- گرچه تلاش وطلب از شماست؛ «تبتغوا»امّا رزق، فضل خداوند است. «فضلاً من ربّكم»
4- رزق رسانى، از شئون ربوبیّت الهى است. «فضلاً من ربّكم»
5 - در رزق رسانى، دست خداوند باز است. كلمه «فضل» نكره آمده است. «فضلاً من ربّكم»
6- انجام عبادات باید طبق دستور باشد. «واذكروه كما هداكم»
7- توجّه به توفیق الهى از یك سو و خطاها و گناهان گذشتهى خود از طرف دیگر، عشق و علاقه انسان را به الطاف خداوند زیاد مىكند. «هداكم و ان كنتم من قبله لمن الضالین»
8 - سابقه خودتان را فراموش نكنید، او بود كه شما را هدایت كرد. «ان كنتم من قبله لمن الضّالین»