ترجمه
واز صبر ونماز یارى جویید واین كار جز براى خاشعان، گران وسنگین است.
نکته ها
هر چند این آیه به دنبال خطابهایى كه به یهود شده آمده است، ولى مخاطب آن همهى مردم هستند. در روایات مىخوانیم كه حضرت على علیه السلام هرگاه مسئلهى مهمى برایشان رخ مىداد به نماز مىایستادند واین آیه را تلاوت مىكردند.
در روایتى از پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نقل شده، كه صبر بر سه نوع است: 1- صبر در برابر مصیبت. 2- صبر در برابر معصیت. 3- صبر در برابر عبادت. [310] بنابراین آنچه در روایات آمده كه مراد از صبر در این آیه روزه است، اشاره به یكى از مصادیق صبر دارد.
نماز براى رسول اللّه صلى الله علیه وآله و امثال او نور چشم است [311] ولكن براى بعضىها كه خشوع ندارند، چون بار سنگین است. خشوع، مربوط به قلب و روح و خضوع، مربوط به اعضاى بدن است.
نمازِ با توجّه، انسان را به یاد قدرت بىنهایت خدا مىاندازد و غیر او را هر چه باشد كوچك جلوه مىدهد. مِهر او را در دل زیاد مىكند، روحیّهى توكّل را تقویت مىكند وانسان را از وابستگىهاى مادّى مىرهاند. همهى این آثار، انسان را در برابر مشكلات مقاوم مىسازد.
صبر و مقاومت، كلید تمام عبادات است. فرشتگان به اهل بهشت سلام مىكنند، امّا نه به خاطر نماز و حج و زكات، بلكه به خاطر مقاومت و پایدارى آنها؛ «سلام علیكم بما صبرتم» [312] چون اگر مقاومت نباشد، نماز وجهاد وحج وزكات نیز وجود نخواهد داشت. حتّى شرط رسیدن به مقام هدایت و رهبرى الهى، صبر است؛ «جعلنا منهم ائمّةً یهدون بأمرنا لمّا صبروا» [313]
خاطره
شاعرى به نام نجاشى، كه یكى از دوستداران حضرت على علیه السلام بود، در ماه رمضان شراب خورد. به دستور امام، هشتاد ضربه تازیانه به او زدند وبیست ضربه نیز به خاطر ارتكاب گناه در ماه رمضان اضافه زدند. او ناراحت شد و به معاویه پیوست و علیه حضرت شعر گفت! اطرافیانِ نجاشى كه قبیلهاى مهم در كوفه بودند از على علیه السلام گلایه كردند كه چرا یاران خود را نگه نمىدارد؟! طارقبن عبداللّه رئیس آنها با ناراحتى به امام گفت: شما چرا بین دوست و بیگانه تفاوت قائل نمىشوید؟ شخصى همانند نجاشى نباید شلاّق بخورد، ما این گونه رفتار را تحمّل نمىكنیم. امام در جواب او این آیه را تلاوت فرمود: «و انّها لكبیرة الاّ على الخاشعین» طارق نیز به معاویه پیوست.
بنابراین گرچه آیه درباره نماز است، ولى در موارد مشابه مىتوان از آیات قرآن استمداد كرد.
310) بحار، ج71، ص77.
311) بحار، ج16، ص249.
312) رعد، 24.
313) سجده، 24.
پيام ها
1- صبر ونماز، دو اهرم نیرومند در برابر مشكلات است. «استعینوا بالصبر و...»
2- هر چه در آستان خدا اظهار عجز و بندگى بیشتر كنیم، امدادهاى او را بیشتر دریافت كرده و بر مشكلات پیروز خواهیم شد. «استعینوا بالصبر و الصلوة»
3- استعانت از خداوند در آیهى «ایّاك نستعین» منافاتى با استعانت از آنچه به دستور اوست، ندارد. «استعینوا بالصبر»
4- سنگین بودن نماز، نشانهى تكبّر در برابر خداست. «لكبیرة الاّ على الخاشعین»