ترجمه
سوگند به صف بستگان (در صفوفى منظّم) صف بستنى.
پس باز مىدارند (از معاصى و وسوسهها) باز داشتنى.
همانان كه پى در پى ذكر خدا (كتاب آسمانى) را تلاوت مىكنند.
بى شك كه معبود شما یكتاست.
پروردگار آسمانها و زمین و آن چه میان آن دو است و پروردگار مشرقها (و مغربها).
نکته ها
این سوره با سه سوگند خداوند آغاز شده است. گرچه خداوند نیازى به سوگند ندارد و مؤمنان بدون سوگند سخن او را مىپذیرند، امّا سوگند، نشانه اهمیّت و عظمت مورد سوگند و توجّه دادن به آن است. لذا خداوند به امور مختلف سوگند خورده است.
مراد از «صافّات»، «زاجرات» و «تالیات»، فرشتگانى هستند كه در صفوفى منظم اوامر الهى را اجرا مىكنند، مردم را از وسوسه باز مىدارند و پیوسته به یاد خدا هستند. البتّه گروهى گفتهاند: مراد، رزمندگانى هستند كه در صفهاى منظم از حریم حقّ دفاع مىكنند و با تلاوت آیات الهى و یاد خدا روحیه و نیرو مىگیرند.
كلمه «زاجرات» هم مىتواند از «زجر» به معناى باز داشتن باشد كه مراد باز داشتن از وسوسهها و گناهان است و هم مىتواند از «زجره» به معناى فریاد باشد، یعنى سوگند به فریادگران تاریخ.
پيام ها
1- در زندگى، به نظمهاى هدفدار ارج نهیم. (در دو سوره «صافّات» و «صف»، سخن از نظم وانضباط است وبه آن سوگند یاد شده است.) «و الصافّات صفّاً»
2- نظم، وحدت، قدرت، همفكرى و همكارى كه در صف متجلّى است، از نشانههاى كارگزاران الهى است. «و الصافّات صفّاً»
3- وجود عوامل بازدارنده از گناه و ناهى از منكر، در جامعه لازم است. «فالزاجرات زجرا»
4- انرژى گرفتن از یاد خدا از طریق تلاوت قرآن «التالیات ذكرا» و دفاع از حریم حقّ «الزاجرات» همراه با نظم و آماده باش، «و الصافّات صفّاً» ضرورت یك نظام الهى است.
5 - انجام هر كارى باید با كیفیّتى عالى همراه باشد. بهترین نظم، «صفا» بهترین قدرت، «زجراً» و بهترین یاد خدا. «ذكرا»
6- شعار توحید را هم محكم بگوییم، هم زیبا و هم قبل از هر چیز دیگر. (در این آیات ابتدا سوگند با آهنگ زیبایى مطرح شده و سپس:) «ان الهكم لواحد»
7- براى هر چیزى سوگند یاد نكنیم. (معمولاً سوگندهاى قرآن براى مسائل اساسى و مهم مانند مبدأ و معاد است)
در سورهى ذاریات بعد از چند سوگند مىفرماید: «انّما توعدون لصادق»(2) قطعاً آنچه وعده داده شدهاید محقّق شدنى است.
در سوره مرسلات نیز پس از چند سوگند، سخن از قیامت است آنجا كه مىفرماید: «انّما توعدون لواقع»(3)
و در این جا بعد از چند سوگند، سخن از توحید است و مىفرماید: «انّ الهكم لواحد» (آرى در برابر كسانى كه به شدّت پایبند شرك هستند باید سوگندهاى پى در پى یاد كرد).
8 - مشركان میان الوهیّت و ربوبیّت خداوند تفاوت قائل بودند، لذا این آیه بر یكى بودن این دو تأكید مىكند. «الهكم لواحد ربّ السموات والارض»
9- همهى هستى تحت تربیت و رشد الهى است. «ربّ السموات والارض»
10- براى هر چیزى ربّى نپندارید، زیرا كه پروردگار همهى هستى یكى بیش نیست. «ربّ السموات والارض»
11- از نشانهها و دلایل توحید، هماهنگى میان زمین و آسمان و دیگر مخلوقات جهان هستى است. «انّ الهكم لواحد ربّ السموات والارض...»
12- زمین، كروى شكل است. (كلمهى «مشارق» و تفاوت در طلوع و غروبها، نشانهى كروى بودن زمین است)
13- خورشید و نور آن، نقش مؤثرى در زندگى انسان دارد. (با آنكه خورشید جزو آسمانهاست و در «ربّ السموات» نهفته است، ولى نام بردن اختصاصى از مشارق، نشانه اهمیّت ویژه طلوع خورشید است). «و ربّ المشارق»
2) ذاریات، 5 .
3) مرسلات، 7.
توضيحات
سیماى سوره صافّات
این سوره با یكصد و هشتاد و دو آیه در مكّه نازل شده است.
نام این سوره، از آیه اول آن برگرفته شده كه با سوگند به «صافّات»، گروهى از فرشتگان كه در انجام فرمان الهى در صف هستند، آغاز مىشود، همچنین آیه 165 كه در آن كلمه «الصافّون» آمده است.
مشابه این سوره از نظر نام، سوره «صف» است كه اشاره به صفوف محكم رزمندگان در صحنههاى جنگ دارد.
این سوره، نخستین سوره از قرآن كریم است كه با سوگند آغاز مىشود.
همانند دیگر سورههاى مكّى، بیشتر آیات این سوره نیز دربارهى مبدأ و معاد و با تذكّر و انذار همراه است.
همچنین به تاریخ پیامبرانى همچون نوح، ابراهیم، اسحاق، موسى، هارون، الیاس، لوط و یونس، اشاره شده و در این میان زندگى حضرت ابراهیم مشروحتر آمده است.
عقاید باطل مشركان در مورد رابطه خداوند با جنّ یا فرشتگان به شدّت محكوم شده و پیروزى نهایى حقّ بر كفر و شرك و نفاق مطرح گردیده است.
بر قرائت سوره صافّات در روزهاى جمعه تأكید شده و تلاوت آن، موجب گشایش در رزق و بیمه شدن مال و فرزندان از شیطان مىشود.(1)
1) تفسیر مجمع البیان.