ترجمه
پس چون هر دو تسلیم (فرمان ما) شدند و ابراهیم، گونهى فرزند را بر خاك نهاد (تا ذبحش كند)، او را ندا دادیم كه اى ابراهیم!
حقّاً كه رؤیایت را تحقق بخشیدى (و امر ما را اطاعت كردى).
همانا ما نیكوكاران را این گونه پاداش مىدهیم (و نیّت عمل خیر آنان را به جاى عمل قبول مىكنیم).
همانا این همان آزمایش آشكار بود.
نکته ها
«تلّه» یعنى او را بر خاك خواباند. «جبین» به معناى یك طرف صورت و پیشانى است.
پس از آنكه پدر و پسر، (ابراهیم و اسماعیل) هر دو آمادگى خود را براى انجام فرمان الهى اعلام كردند و ابراهیم فرزندش را به صورت خواباند، ندا آمد كه ما سربریدن اسماعیل را نمىخواستیم، ولى بریدن تو را از فرزند در راه خدا مىخواستیم كه نشان دادى.
اهمیّت انگیزه و نیّت
در فرهنگ قرآن ومكتب اهلبیت علیهم السلام به انگیزه ونیّت عمل بهاى اصلى داده شده است. تا آنجا كه نیّت مؤمن براى انجام كار خیر با ارزشتر از عمل او شمرده شده است. «نیّة المؤمن خیر من عمله»(24) از بسیارى كارهاى انجام نشده، به خاطر انگیزههاى مثبت ستایش شده و از بسیارى كارهاى انجام گرفته، به خاطر انگیزههاى منفى انتقاد شده است.
اكنون چند نمونه از كارهایى كه انجام نگرفته امّا مورد ستایش و پاداش واقع شده است را ذكر مىكنیم:
* از اقدام حضرت ابراهیم براى قربانى كردن فرزند. «قد صدقت الرؤیا»
* اویس قرنى براى دیدار پیامبر صلى الله علیه وآله به مدینه رفت و با آن كه به دیدار حضرت موفق نشد امّا زیارتش قبول شد، در مقابل، افرادى در كنار حضرت بودند و او را آزار مىدادند.
* گروهى از یاران پیامبر وسیلهى رفتن به جبهه نداشتند لذا ناراحت وگریان بودند.(25)
* افرادى كه خدا بدىهاى آنان را به خوبى تبدیل مىكند. «یبدّل اللّه سیّئاتهم حسنات»(26)
* كسانى كه چون با محبّت اهل بیت علیهم السلام از دنیا رفتند پاداش شهید دریافت مىكنند. «من مات على حبّ آل محمّد مات شهیدا»(27)
* گروهى كه پاداش چند برابر به آنان عطا مىشود. «اضعافا مضاعفة»
امّا كارهاى نیكى كه مورد انتقاد واقع شده است:
* كارهایى كه با نیّت فاسد و همراه با ریا و عجب باشد. «الّذینهم یُراؤن... ویل للمصلّین»(28)
* كارى خیرى كه در كنارش یك عمل فاسد انجام گرفته، مانند صدقهاى كه در كنارش منّت باشد. «لا تبطلوا صدقاتكم بالمنّ والاذى»(29)
* كارهاى كسانى كه قرآن در مورد آنان مىفرماید: آنان خیال مىكنند ارزشى دارند و كارشان خوب است. «یحسبون انهم یحسنون صنعا»(30)
24) كافى، ج2، ص84 .
25) توبه، 92.
26) فرقان، 70.
27) بحار، ج23، ص233.
28) ماعون، 4.
29) بقره، 264.
30) كهف، 104.
پيام ها
1- كارى مورد ستایش است كه همراه با تسلیم و رضایت باشد. «اسلما و تلّه»
2- در رسیدن به كمالات معنوى، یك نوجوان هم مىتواند خود را به مرز اولیاى پیر كاركشته برساند. «اسلما»
3- نشانهى تسلیم بودن واقعى عمل فورى است. «فلمّا اسلما و تلّه...»
4- صبر بر طاعت، انسان را تسلیم فرمان خدا مىسازد. «من الصابرین... اسلما و تلّه»
5 - دستورات الهى گاهى براى آزمایش است. (ما مىخواستیم تو دل بكنى نه آن كه خون اسماعیل ریخته شود). «قد صدقت الرؤیا»
6- مهمتر از عمل، تصمیم بر عمل و تسلیم بودن است. «قد صدقت الرؤیا»
7- الطاف الهى، قانونمند است نه گزافه و بىحساب. «كذلك نجزى المحسنین» (هر كس مثل ابراهیم و اسماعیل تسلیم خدا باشد، پاداشها و الطاف الهى را دریافت خواهد كرد).
8 - دست كشیدن از فرزند، از سختترین آزمایشهاى الهى است. (درجه ایمان و اخلاص ابراهیم و اسماعیل در این امتحان، روشن شد.) «البلاء المبین»