ترجمه
(خداوند) فرمود: به حقّ سوگند و حقّ مىگویم: كه جهنّم را از تو و تمام كسانى كه از تو پیروى كنند پر خواهم كرد.
(اى پیامبر! به مردم) بگو: من از شما (به خاطر رسالتم) هیچ پاداشى طلب نمىكنم و من اهل تكلّف نیستم.
او جز تذكّرى براى جهانیان نیست.
و خبرش را پس از مدّتى خواهید دانست.
نکته ها
رابطه میان گوینده و گفتار چهار نوع است:
الف) هم گوینده باطل است، هم سخن باطل است.
ب) گوینده بر باطل است، ولى سخن حقّى مىگوید.
ج) گوینده بر حقّ است ولى حرفش باطل است.
د) هم گوینده حقّ است و هم كلام او حقّ است.
خداوند، هم خودش حقّ است و هم سخنش حقّ است. «قال فالحقّ و الحقّ اقول»
در آغاز این سوره، سخن از ذكر به میان آمد، «ص والقران ذى الذكر» در پایان سوره نیز از ذكر این گونه یاد شده است: «ان هو الا ذكر للعالمین»
مراد از تكلّف كه پیامبر آن را از خود نفى مىكند، آن است كه من سخنانم روشن و منطقى است و چیزى را بر شما تحمیل نمىكنم. «ما انا من المتكلّفین»
چنانكه در ذیل آیه 67 این سوره: «قل هم نبأ عظیم» گفتیم، بر اساس روایات مراد از «نبأ عظیم» خبر ولایتِ علىّ بن ابىطالبعلیهما السلام است كه آیه پایانى سوره نیز همانند آنجا، از ضمیرِ «هو» استفاده كرده و مىفرماید: این خبر پس از مدّتى آشكار گشته و از آن آگاه مىشوید. «ان هو الا ذكر للعالمین و لتعلمنّ نبأه بعد حین»
جالب آنكه در آیات دیگر نیز مزد رسالت پیامبر، مودّت اهلبیت ذكر شده و در این آیات نیز پس از نفى مزد مادّى بر رسالت، به این امر توجّه شده است.
پيام ها
1- خداوند جز حقّ نمىگوید. (مقدّم شدن كلمهى «حقّ» بر «اقول» نشانهى آن است كه او جز حقّ نمىگوید). «و الحقّ اقول»
2- در برابر تأكید اهل باطل، شما نیز با جدّیت سخن بگویید. شیطان گفت: «لاغوینّهم...» خداوند فرمود: «لأملئنّ جهنّم»
3- در قیامت، رهبران كفر و پیروانشان در یك جا جمع خواهند شد. «جهنّم منك و ممّن تبعك»
4- شیطان جسم دارد زیرا پر شدن جهنّم در صورتى است كه ابلیس داراى جسم باشد. «لأملئنّ»
5 - مبلّغ باید بىتوقّعى خود را به مردم اعلام كند. «قل ما اسئلكم علیه من اجر»
6- شرط توفیق در تبلیغ، توقّع نداشتن از مردم است. «قل ما اسئلكم»
7- پیامبران، نه تنها توقّع مادّى، بلكه هیچ گونه انتظارى از مردم نداشتند. «من اجر»
8 - یكى از شرایط توفیق در تبلیغ، نداشتن تكلّف است. (مؤمن، در عمل و سخن و معاشرت، خود و دیگران را به زحمت نمىاندازد). «ما انا من المتكلّفین» تصنع و تكلّف و ظاهرسازى عملى ناپسند و مذموم است.
9- كسى مىتواند جهان را آزاد كند كه خود گرفتار قیود و عادات و رسوم ساختگى نباشد. «ما انا من المتكلّفین ان هو الا ذكر للعالمین»
10- رسالت قرآن جهانى و فرا ملّیتى است. «ذكر للعالمین»
11- قرآن كتاب بیدارى و هشیارى است. «ذكر للعالمین»
12- انسان بدون قرآن در معرض انواع غفلتها و نسیانهاست. «ان هو الا ذكر للعالمین»
13- بشر در آینده از اخبار مهم قرآن (پیرامون تحقّق وعدهها و پیروزى متّقین و صالحین) آگاه خواهد شد. «لتعلمنّ نبأه بعد حین»