ترجمه
كسانىكه كفر ورزیدند و (مردم را) از راه خدا بازداشتند، (خداوند) اعمالشان را تباه گردانید.
نکته ها
در میان یكصد و چهارده سوره قرآن كریم، در یازده سوره، اولین آیه درباره تهدید یا توبیخ است كه به جز سوره احزاب بقیه در مورد دشمنان اسلام است.
1. سوره انعام. «... ثمّ الّذین كفروا بربّهم یعدلون»... امّا كافران براى پروردگارشان شریك قرار مىدهند.
2. سوره توبه. «برائة من اللّه و رسوله» خداوند و رسول او از كفّار برائت دارند.
3. سوره احزاب. «یا أیّها النبىّ اتّق اللّه و لاتطع الكافرین و المنافقین» اى پیامبر! از خداوند پروا كن و از كفّار و منافقان پیروى نكن.
4. سوره محمّد. «الّذین كفروا و صدّوا عن سبیل اللّه»
5. سوره ممتحنه. «یا ایّها الّذین آمنوا لاتتّخذوا عدوّى و عدوّكم اولیاء» اى اهل ایمان! دشمن من و دشمن خودتان را سرپرست خود قرار ندهید.
6. سوره منافقون. «اذا جاءك المنافقون...» هرگاه منافقین نزد تو آمدند... .
7. سوره معارج. «سئل سائل بعذاب واقع» یكى از منافقان و دشمنان تقاضاى عذاب كرد.
8. سوره بیّنه. «لم یكن الّذین كفروا من اهل الكتاب والمشركین منفكّین حتّى تأتیهم البیّنة» كفّار از اهل كتاب و مشركان، از كفر و شرك خود دست بردار نیستند، مگر آن كه برایشان شاهد و بیّنه بیاید.
9. سوره فیل. «ألمتر كیف فعل ربّك باصحاب الفیل» آیا ندیدى كه پروردگارت با سپاه فیل چه كرد؟
10. سوره كافرون. «قل یا أیّها الكافرون» اى پیامبر! به كافران بگو.
11. سوره مسد. «تبّت یدا أبى لهب و تب» دستان ابولهب بریده باد.
عبارت «صدّوا عن سبیل اللّه» را دو گونه مىتوان معنا كرد:
الف) به معناى اعراض كردن، یعنى خودشان از راه خدا اعراض كردند.
ب) به معناى ممانعت كردن، یعنى مردم را از راه خدا بازداشتند.(3)
عبارت «أضلّ أعمالهم» را نیز دو گونه مىتوان معنا كرد:
الف. خداوند اعمال خوب كفّار و مشركان، مانند صدقه و انفاق به فقرا را به دلیل كفر و منحرف كردن مردم، باطل و بى اثر مىكند، به گونهاى كه در آخرت در پرونده آنان خبرى از این چیزها نیست.
ب. خداوند، تلاشهاى آنان براى از بین بردن اسلام و شكست مسلمانان را بى اثر مىسازد تا به مقصد و هدف نائل نشوند.
اعمال كفّار همه تباه است. «أضلّ أعمالهم» این تباهى اعمال كفّار با چند تعبیر در قرآن كریم آمده است:
- «كرماد اشتدّت به الریح فى یوم عاصف»(4)،اعمال كافران چون خاكسترى است كه در روزى طوفانى، بادى سخت بر آن بوزد.
- «فحبطت اعمالهم»(5) اعمال كفّار محو مىشود.
- «كسراب بقیعة»(6) اعمال كفّار همچون سرابى است كه تشنگان، آن را آب مىپندارند.
3) تفسیر مخزن العرفان.
4) ابراهیم، 18.
5) كهف، 105.
6) نور، 39.
پيام ها
1- در روانشناسى تبلیغ، گاهى باید بى مقدّمه سخن گفت. «بسم اللّه الرحمن الرحیم الّذین كفروا...»
2- معمولاً هر انحرافى انحراف دیگر را به دنبال دارد، بعضى ابتدا كفر مىورزند و آنگاه مانع ایمان دیگران مىشوند. «كفروا و صدوا»
3- تلاش كفّار ناكام مىشود، كوشش آنان عاقبت ندارد و مردم دیر یا زود حقیقت را خواهند فهمید. «صدوا... أضل أعمالهم»
4- راه خدا دشمن دارد و دشمنان بیكار نمىنشینند و در صدد انحراف دیگرانند. «صدّوا عن سبیل اللّه»
5 - تباه كردن اعمال، نوعى كیفر الهى براى كفّار است. «كفروا... اضلّ»
توضيحات
سیماى سوره محمّدصلى الله علیه وآله
این سوره سى و هشت آیه دارد و در مدینه نازل شده است.
نام سوره، برگرفته از آیه دوم آن است كه نام پیامبر عزیز اسلام حضرت محمّدصلى الله علیه وآله در آن ذكر شده است.
جنگ و جهاد با دشمنان اسلام، مهمترین موضوعى است كه در این سوره مطرح شده و لذا برخى آن را سوره «قتال» نامیدهاند.
عمده مطالب سوره دربارهى مؤمنان و كفّار و مقایسه میان وضع آن دو گروه در دنیا و آخرت و نگاهى به عملكرد منافقانى كه در مدینه كارهاى تخریبى داشتند، مىباشد. به علاوه، مسائلى پیرامون اسارت و آزادى اسراى جنگى، دعوت به انفاق و نهى از مداهنه و سازش نابجا با دشمن در آن مطرح شده است.
در حدیث مىخوانیم: هر كس مىخواهد حال ما اهل بیت و دشمنان ما را بنگرد، سوره محمّد را تلاوت كند.(1)
همچنین روایت شده است كه پیامبراكرم در نماز مغرب، این سوره را مىخواندند.(2)
1) تفسیر مجمعالبیان.
2) تفسیر مراغى.