ترجمه
ما قطعاً شما را مىآزماییم تا از میان شما مجاهدان و صابران را نشان دهیم و اخبار (و اعمالتان) را آزمایش خواهیم كرد.
نکته ها
«ابتلاء»، گاهى به معناى آزمایش افراد براى كشف حقیقت است، مانند: «اذ ابتلى ابراهیم ربّه»(84) و گاهى به معناى ایجاد زمینههاى مختلف براى بروز حالات درونى است، مانند این آیه.(85) «نَبلوا اخباركم»
جمله «حتّى نعلم» به معناى «معلوم داریم» از ماده «عَلَم» به معناى نشانه و علامت است نه از ماده «عِلم» در برابر جهل. یعنى آزمایش الهى، علامت شناسایى آنان است.
در آیه قبل خواندیم كه خداوند عملكرد ما را مىداند، «و اللّه یعلم أعمالكم» و براى علم و آگاهى خود نیاز به آزمایش ندارد. بنابراین آزمایش براى آن است كه مردم كارى انجام دهند و بر اساس آن استحقاق پاداش یا كیفر را پیدا نمایند. همان گونه كه ما شغل افراد را مىدانیم، ولى بر اساس دانستن شغل به آنان مزد نمىدهیم، بلكه باید از آنان كارى انجام پذیرد تا استحقاق دریافت مزد را داشته باشند.
تفكیك انسانها از یكدیگر مراحلى دارد: در مرحله اول، انسانها با كفر و ایمان جداسازى مىشود و در مرحله دوم، اهل ایمان با جهاد و فرار از جهاد تفكیك مىیابند و در مرحله سوم، جهادگران با صبر و مقاومت بیشتر. بنابراین آزمایشهاى الهى یكى پس از دیگرى ادامه دارد.
از آیه 16 تا اینجا، بارها سخن از منافقان و بیماردلان به میان آمد و سیمایى از آنان ترسیم شد كه به جمع بندى آن اشاره مىكنیم:
1. تحقیر گفتههاى پیامبر. «ماذا قال آنفا» (آیه 16)
2. ترس از فرمان جهاد. «ذكر فیها القتال رایت الّذین فى قلوبهم مرض ینظرون الیك نظر المغشىّ علیه» (آیه 20)
3. فساد در زمین و قطع رحم. «تفسدوا فى الارض و تقطّعوا ارحامكم» (آیه 22)
4. ارتداد و برگشت از حق. «ارتدّوا على ادبارهم من بعد ما تبیّن» (آیه 25)
5. به وعدههاى شیطان فریفته مىشوند. «الشیطان سوّل لهم و املى لهم» (آیه 25)
6. توطئهگرى و اعلام همكارى با سایر مخالفان. «سنطیعكم فى بعض الامر» (آیه 26)
7. پیروى از كارهایى كه سبب خشم الهى است. «اتّبعوا ما اسخط اللّه» (آیه 28)
8. ناخشنودى از كارهایى كه سبب رضاى الهى است. «كرهوا رضوانه» (آیه 28)
9. كینه توزى. «ام حسب الّذین فى قلوبهم مرض ان لن یخرج اللّه اضغانهم» (آیه 29)
در برابر این همه خباثت، خداوند نیز آنان را با مُهر زدن بر دلها، لعنت و دورى از رحمت خویش، عذاب و ضربه به صورت و پشت هنگام جان دادن و تباه و حبط شدن اعمالشان تهدید مىنماید.
84) بقره، 124.
85) مفردات راغب.
پيام ها
1- آزمایش مردم، امرى حتمى و همگانى و یكى از سنّتهاى الهى است. «و لنبلونّكم» (حرف لام و نون تأكید، نشانه قطعى بودن آن است)
2- یكى از بسترهاى آزمایش و شناسایى انسانها، میدان جنگ است. منافقان در جبهه رسوا مىشوند. «حتّى نعلم المجاهدین منكم»
3- در جهاد، صبر واستقامت نقش بسیار مهمى دارد. «المجاهدین منكم والصابرین»
4- ادّعاها و سخنان انسان، در صحنه عمل مورد آزمون الهى قرار مىگیرند. «نبلوا اخباركم»
5 - معیار ارزیابى الهى، موفقیّت در آزمونهاى عملى است. «نبلوا اخباركم»