ترجمه
پس هرگاه با كسانى كه كافر شدند (در میدان جنگ) روبرو شدید، گردنهایشان را بزنید تا آن كه آنان را از پا درآورید (و چون در دست شما اسیر شوند) پس آنان را سخت ببندید (تا فرار نكنند) سپس، یا بر آنان منّت نهید (و آزادشان كنید) و یا با گرفتن فدیه و عوض، رهایشان كنید تا جنگ بار سنگین خود را بر زمین نهد. این است (دستور خداوند) و اگر خداوند اراده مىكرد، (از طریق صاعقه و زلزله و دیگر بلایا) از آن كفّار انتقام مىكشید، ولى خدا (فرمان جنگ داد) تا برخى از شما را به وسیله برخى دیگر بیازماید و كسانى كه در راه خدا كشته شدند، هرگز خداوند اعمالشان را از بین نمىبرد.
نکته ها
«أثخنتموهم» از «ثخن» به معناى غلبه كامل و زمینگیر كردن دشمن است. «وثاق»، وسیله بستن مثل طناب است.
فلسفه جهاد در اسلام، چند امر است:
الف) براى دفاع از خود یا دیگر مظلومان. «اُذن للذّین یقاتلون بانهم ظلموا»(10)، «كما یقاتلونكم كافّة»(11)
ب) به جهت برانداختن فساد و فتنه. «قاتلوهم حتّى لاتكون فتنة»(12)
ج) براى حفظ مراكز توحیدى. «لو لادفع اللّه النّاس بعضهم ببعض لهدّمت صوامع و بیع»(13)
د) براى دفاع از احكام و حدود الهى. «قاتلوا الّذین لایؤمنون باللّه و لا بالیوم الاخر و لا یحرّمون ما حرّم اللّه و رسوله و لایدینون دین الحق»(14)
این آیه مربوط به میدان نبرد است، یعنى در صحنهى جنگ كه كافران در برابر شما ایستادهاند و قصد از میان برداشتن شما را دارند، شما با قاطعیّت و صلابت بجنگید و آنان را بكشید و پس از غلبه كامل بر آنان و اطمینان از درهم شكستن قواى دشمن، اسیر بگیرید و پس از پایان جنگ، هرگونه كه رهبر اسلامى مصلحت دانست، جنگ، در قبال گرفتن عوض یا بدون آن، اسیران را آزاد كنید.
لذا برخى كه گمان كردهاند آیه مىگوید: هر كافرى را هركجا یافتید بكشید، به واژه «حرب» به معناى جنگ و مسئله اسارت كه در جنگ پیش مىآید، توجّهى نكردهاند.
از پیامبرصلى الله علیه وآله سؤال شد كه شهید در راه خدا كیست؟ آیا كسى كه با انگیزه به رخ كشیدن شجاعت خود و یا به خاطر تعصّبات خانوادگى و قومى و یا از روى ریا و خودنمایى جنگیده و جان خود را از دست داده، شهید است؟
حضرت فرمودند: «مَن قاتل لتكون كلمة اللّه هى العلیا فهو فى سبیل اللّه»(15) شهید، كسى است كه براى اعتلاى راه خدا جنگیده باشد.
10) حج، 39.
11) توبه، 36.
12) بقره، 193.
13) حج، 40.
14) توبه، 29.
15) تفسیر فرقان.
پيام ها
1- از میان كافران، تنها آنان را كه در برابر شما به جنگ ایستادهاند، از میان بردارید. «فاذا لقیتم»
2- رزمنده مسلمان باید آماده، آموزش دیده و شجاع باشد. «فضرب الرقاب»
3- هدف اصلى در حمله به دشمن، نقاط كلیدى و حساس باشد. «الرقاب»
4- تا دشمن از پاى در نیامده و زمینگیر نشده، به فكر اسیر گرفتن و جمع غنائم نباشید. «حتّى اذا اثخنتموهم»
5 - در هنگام نبرد محكم كارى كنید تا دشمن سوء استفاده نكند و اسیران فرار نكنند. «فشدّوا الوثاق»
6- در جبهه باید اختیاراتى به فرمانده تفویض شود. «فاِمّا منّاً بعد و اِمّا فداءً»
7- هدف از جهاد، جلوگیرى از ظلم و یا از بین بردن ظلم و ستم است و لذا عفو و بخشش اسیران از سفارشهاى اسلام است. «فاِمّا منّاً بعد و اِمّا فداءً»
8 - در جهاد اسلامى، هم قدرت لازم است، «فضرب الرقاب» و هم عطوفت و مهربانى. «فاِمّا منّاً بعد و اِمّا فداء»
9- آزاد كردن اسیران، بدون گرفتن عوض، بر آزاد كردن با عوض مقدّم است. «فاِمّا منّا بعد و اِمّا فداء»
10- جنگ و جهاد، یكى از زمینههاى آزمایش الهى است. «لیبلوا بعضكم ببعض»
11- جهاد در اسلام، براى حفظ دین خداست، نه كشورگشایى، استعمار، تهدید، رقابت، انتقام، حسادت و... . «فى سبیل اللّه»
12- گرچه در جنگ بعضى شهید مىشوند ولى خداوند اهدافشان را به ثمر مىرساند و زحمات آنان هرگز تباه نمىشود. «قتلوا فى سبیل اللّه فلن یضلّ أعمالهم»
13- جنگ، میدان آزمایش الهى و كفّار، وسیله آزمایش و شهدا، پیروزمندان این آزمایشند. «لیبلوَا بعضكم ببعض و الّذین قتلوا... فلن یضل أعمالهم»