ترجمه
و هرگاه كه در زمین سفر كنید، گناهى بر شما نیست كه نماز را كوتاه كنید، اگر بیم دارید كه كافران به شما آزار و ضرر رسانند. همانا كافران همواره دشمن آشكار شمایند.
نکته ها
پس از سخن دربارهى جهاد وهجرت، این آیه حكم نماز مسافر را بیان مىكند.
«ضرب فى الارض» كنایه از سفر است، چون مسافر هنگام سفر، زمین را زیر پاى خود مىكوبد.[355]
در قرآن، گاهى به جاى «وجوب» تعبیر «مانعى ندارد» به كار رفته، كه این آیه نیز یكى از آن موارد است. گویا مسلمانان صدر اسلام به قدرى به نماز علاقمند بودند كه كوتاه كردن آن را گناه مىپنداشتند.
نماز قصر، مخصوص موارد ترس از دشمن نیست. ولى چون معمولاً در سفرها، بیم و نگرانى هست، یا اینكه چون قانون نماز قصر، ابتدا در موارد ترس بوده و بعدها نسبت به هر سفر تعمیم یافته، قید «ان خفتم» آمده است.
در روایات مقدار سفرى كه در آن نماز كوتاه و شكسته مىشود، مسیر یك روز (هشت فرسخ) مشخّص شده است.[356]
تمام نمازهاى مسافر جز نماز مغرب دو ركعتى است.[357] و مراد از كوتاه كردن نماز، دو ركعتى شدن نمازهاى چهار ركعتى است.
355) مفردات راغب، ماده «ضرب».
356) تهذیبالاحكام، ج3، ص207.
357) منلایحضرهالفقیه، ج1، ص279.
پيام ها
1- واقع بینى و انعطافپذیرى، یك اصل در قوانین الهى است. «تَقصروا من الصّلوة ان خفتم...»
2- در حال نماز هم از دشمن غافل نباشید. سیاست و دیانت، عبادت و فطانت از هم جدا نیست. «إن خفتم أن یفتنكم»
3- در مواردى یقین لازم نیست. احتمال توطئه و فتنه براى تصمیم و تغییر برنامه كافى است. «إن خفتم أن یفتنكم»
4- حتّى به هنگام احتمال خطر، اقامه نماز واجب است. «إن خفتم أن یفتنكم...»
5 - كفر و ایمان با هم در تضادّند. «ان الكافرین كانوا لكم عدوّا»
6- كفّار، در دشمنى با شما متّحدند. «عدوّ» بجاى «اعداء»
7- دشمنى كفّار با شما ریشهدار و پرسابقه و دائمى است. «كانوا لكم عدوا»