ترجمه
و براى شما (مردان) نصف ارثى است كه همسرانتان به جا گذاشته‏اند، اگر آنان فرزندى نداشته باشند، (هر چند از شوهر دیگر)، ولى اگر براى آنان فرزندى باشد، سهم شما یك چهارم از میراث است، البتّه پس از عمل به وصیّتى كه كرده‏اند یا اداى دَینى كه دارند و (امّا اگر شوهر از دنیا رفت) سهم زنان یك چهارم از چیزى است كه به جا گذاشته‏اید، البتّه اگر فرزندى نداشته باشید، ولى اگر فرزندى داشته باشید (اگر چه از همسر دیگر) سهم همسران یك هشتم از چیزى است كه بر جاى نهاده‏اید. (این تقسیم) پس از عمل به وصیّت یا پرداخت دینى است كه دارید و اگر مرد یا زنى كه از او ارث مى‏برند كلاله باشد (یعنى والدین و فرزندى نداشته باشد) و براى او برادر و خواهر باشد، براى هر یك از آنان یك ششم است و اگر آنان (خواهر و برادر) بیش از یكى باشند، همه آنان در یك سوّم، به تساوى شریكند، (البتّه) پس از انجام وصیّتِ میّت یا اداى دینِ او، بى‏آنكه وصیّت، ضرر به وارث داشته باشد. این، سفارشى از سوى خداست و خداوند، دانا و بردبار است.

نکته ها
در آیه گذشته، ارث فرزندان و والدین مطرح بود، در این آیه، ارث زن و شوهر و برادر و خواهر مادرى مطرح است. البتّه احكام ارث را باید به كمك روایات اجرا كرد، چون فروع و شاخه‏هاى زیادى دارد، كه در آیات قرآن نیامده است.
لفظ «كلاله» دوبار در قرآن آمده است؛ یكى در این آیه و دیگرى در آخرین آیه‏ى همین سوره. این كلمه در لغت به معناى احاطه است، فامیلى كه انسان و فرزند انسان را احاطه كرده‏اند. «اَكلیل»، نیز تاجى است كه سر را احاطه مى‏كند. كُلّ، عددى است كه اعداد دیگر را احاطه كرده است.
این كلمه در بحث ارث دو معنى دارد:
1- برادران و خواهرانِ مادرى میّت، كه در این آیه به كار رفته است.
2- برادران و خواهرانِ پدر و مادرى یا پدرىِ میّت، كه مراد آیه آخر است.
گرچه پرداخت بدهى، بر انجام وصیّت مقدّم است، لكن چون در عمل، انجام وصیّت سخت‏تر است، خداوند در آیه، اوّل عمل به وصیّت را آورده، بعد پرداخت بدهى را.[246]
در حدیث آمده است: وصیّت به ثلث مال، زیاد است، سعى كنید وارثان شما بهره‏ى بیشترى از ارث ببرند، تا همه بى‏نیاز باشند. و ضرر رسانى در وصیّت از گناهان كبیره است. و عمل به وصیّتى كه به ضرر وارث باشد الزامى نیست.[247]
اگر مردى چند همسر داشت، یك هشتم یا یك چهارم ارث، میان آنان به طور یكسان تقسیم مى‏شود.
دیون و بدهى‏هاى متوفّى، هم شامل دیون الهى است، مثل حج، خمس، زكات و كفّاره، و هم شامل دیون مردمى است.[248]

پيام ها
1- پرداخت بدهى مردم، آن قدر مهم است كه در این دو آیه، چهار بار مطرح شده است. «من بعد وصیة... اودین»[249]
2- داشتن فرزند - اگر چه از همسر دیگر - سهم هر یك از زن و شوهر را به نصف كاهش مى‏دهد، تا فرزندان نیز از متوفّى سهم ببرند، خواه فرزند دختر باشد یا پسر. «فان كان لهنّ ولد»
3- در وصیّت براى خود، باید حال وارثان را مراعات كرد، تا به آنان زیان نرسد. «غیر مضارّ»
4- اسلام، نه فقط ضرر رسانى در زندگى، بلكه زیان رساندن پس از مرگ را نیز مردود مى‏داند. «غیر مضارّ»
5 - تقسیم الهى ارث، هم عالمانه است و هم اگر تخلّف كردید، خداوند در قهر خود حلیم است و شتابى ندارد. «وصیّةً من‏اللّه واللّه علیم حلیم»