ترجمه
اى كسانى كه ایمان آوردهاید! همواره بر پا دارندهى عدالت باشید و براى خدا گواهى دهید، گرچه به ضرر خودتان یا والدین و بستگان باشد. اگر (یكى از طرفین دعوا) ثروتمند یا فقیر باشد، پس خداوند به آنان سزاوارتر است. پس پیرو هواى نفس نباشید تا بتوانید به عدالت رفتار كنید. و اگر زبان بپیچانید (و به ناحق گواهى دهید) یا (از گواهى دادن به حقّ) اعراض كنید، پس (بدانید كه) خداوند به آنچه مىكنید آگاه است.
نکته ها
كلمهى «تلووا» از ریشهى «لىّ» به معناى پیماندن و تاب دادن است كه مراد از آن در این آیه یا گرداندن زبان به ناحق و تحریف گواهى است و یا تاب دادن به اجراى عدالت و ایجاد تأخیر در آن است.
تمام كلمات و جملات این آیه در راستاى تشویق و تأكید بر عدالت است. قیام به عدالت و گواهى به عدالت ودورى از هرگونه فردگرایى، نژادگرایى و یاضعیفگرایى، معیار حقّ و عدالت است، نه فقر و غنى، یا خویش و خویشاوند.
گواهى انسان چند حالت دارد:
گاهى علیه ثروتمندان به خاطر روحیّهى ضدّ استكبارى.
گاهى به نفع ثروتمندان بخاطر طمع به مال و مقام او.
گاهى علیه فقیر به خاطر بىاعتنایى به او.
گاهى به نفع فقیر به خاطر دلسوزى براى او.
كه این آیه همهى این انگیزهها را باطل و تنها قیام به عدل را حقّ مىداند.
امام صادق علیه السلام فرمود: مؤمن بر مؤمن هفت حقّ دارد كه واجبترین آنها گفتن حقّ است، گرچه به زیان خود و بستگانش تمام شود.[397]
پيام ها
1- به پاداشتن عدالت هم واجب است، هم لازمهى ایمان است. «یا ایها الذین امنوا كونوا قوّامین بالقسط»
2- قیام به عدالت، باید خوى و خصلت مؤمن گردد. كلمه «قوّام» یعنى بر پا كننده دائمى قسط و عدل.
3- عدالت، حتّى نسبت به غیر مسلمان نیز باید مراعات شود. به اقتضاى اطلاق «كونوا قوّامین بالقسط»
4- عدالت باید در تمام ابعاد زندگى باشد. در اقامه عدل نام مورد خاصّى برده نشده است. «قوّامین بالقسط»
5 - گواه شدن و گواهى دادن به حقّ، واجب است. «كونوا... شهداء للّه»
6- نباید هدف از گواهى دادن، دستیابى به اغراض دنیوى باشد. «شهداء للَّه»
7- اقرار انسان علیه خودش معتبر است. «شهداء للّه و لو على انفسكم»
8 - ضوابط بر روابط مقدّم است. «ولو على انفسكم او الوالدین و الاقربین»
9- رعایت مصالح خود و بستگان و فقرا، باید تحت الشعاع حقّ و رضاى خدا باشد. «شهداء للَّه و لو على انفسكم...»
10- سود و مصلحت واقعى فقرا و اغنیا از طریق شهادت به ناحقّ تأمین نخواهد شد. «ان یكن غنیّاً او فقیراً فاللَّه اولى بهما»
11- همه در برابر قانون مساویند. «غنیاً او فقیراً»
12- پیروى از هواى نفس مانع اجراى عدالت است و ملاحظه فامیل و فقر و غنا نشانهى هوى پرستى است. «فلا تتّبعوا الهوى ان تعدلوا»
13- اداى شهادت واجب است وكتمان وتحریف آن ممنوع. «ان تلووا او تعرضوا»
14- هر نوع كارشكنى، تأخیر وجلوگیرى از اجراى عدالت، حرام است. «ان تلووا»
15- ضامن اجراى عدالت، ایمان به علم الهى است. «فان الله كان بما تعملون خبیراً»