ترجمه
خداوند، آشكار كردن گفتار بد را دوست نمىدارد، مگر از كسى كه به او ستم شده باشد و خداوند، شنواى داناست.
نکته ها
این آیه به مظلوم، اجازه دادخواهى و فریاد مىدهد، نظیر آیهى 41 سوره شورى كه مىفرماید: «و لِمَن انتَصر بعد ظلمِه فَاولئك ما عَلیهم مِن سبیل» و هركس پس از ستم دیدن، یارى جوید و انتقام گیرد، راه نكوهشى بر او نیست.
افشاى زشتىها را بارها قرآن منع كرده واز گناهان كبیره شمرده و وعده عذاب داده است. از جمله آیه 19 سوره نور كه علاقه به افشاى زشتىهاى مؤمنان را گناه مىداند: «انّ الذین یحبّون انتشیع الفاحشة فىالّذین آمنوالهم عذابالیم فىالدنیا والاخرة»
در تعبیر «من ظُلم» چند احتمال است:
1- به معناى «ممن ظلم» باشد، یعنى فریاد كسىكه مورد ظلم قرارگرفته، جایز است.
2- به معناى «لمن ظلم»، یعنى فریاد به نفع مظلوم، هر چند خودش مظلوم نباشد.
3- به معناى «على من ظلم»، یعنى فریاد اعتراضآمیز به مظلومى كه ساكت نشسته و ذلّت مىپذیرد. البتّه احتمال اوّل، نزدیكترین وجوه است.
آنچه حرام است، افشاى عیوب مردم در برابر دیگران است، نه بازگویى عیوب افراد به خود آنان. چون پیامبر خدا فرموده است: مؤمن، آیینهى مؤمن است.[407]
امام صادقعلیه السلام دربارهى این آیه فرمودند: كسى كه افرادى را مهمان كند، ولى از آنان به صورت ناشایست پذیرائى كند، از كسانى است كه ستم كرده و بر مهمان باكى نیست كه درباره او چیزى بگویند.[408]
407) بحار، ج74، ص233.
408) وسائل، ج12، ص 289.
پيام ها
1- قانون كلّى و اصلى، حرمت افشاگرى و بیان عیوب مردم است، مگر در موارد خاص. «لایحبّ اللّه الجهر بالسوء»
2- افشاى عیوب مردم، به هر نحو باشد حرام است. (با شعر، طنز، تصریح، تلویح، حكایت، شكایت و ...) «لایحب الله الجهر بالسوء من القول»
3- نشانهى جامعه اسلامى آن است كه مظلوم بتواند با آزادى كامل، علیه ظالم فریاد بزند. «الجهر بالسوء من القول الا من ظُلم»
4- غیبت مظلوم از ظالم جایز است. «الجهر بالسوء من القول الا من ظُلم»
5 - اسلام، حامى ستمدیدگان است. «الاّ من ظُلم»
6- سوء استفاده از قانون ممنوع است. ستمگران بدانند كه حرمت غیبت، راه ستمگرى را برایشان نمىگشاید. «الا من ظُلم»
7- تنها مظلوم، اجازهى غیبت از ظالم را دارد، آن هم در مورد ظلم او، نه عیوب دیگرش.[409] «الاّ من ظُلم»
8 - ظالم، در جامعهى اسلامى احترام ندارد، باید محكوم و به مردم معرفى شود. «لایحبّ الله الجهر بالسوء... الا من ظُلم»
9- در تزاحم ارزشهاى انسانى، باید اهم و مهم رعایت شود. ارزش دفاع از مظلوم، بیش از ارزش حیا وسكوت است. «لایحبّاللهالجهربالسوء... الاّ من ظُلم»
10- در موارد جواز افشاى عیوب، از مرز حقّ تجاوز نكنید، چون خداوند شنوا و داناست. «سمیعاً علیماً»
409) تفسیر المیزان.