ترجمه
اى اهل كتاب! در دین خود غلوّ نكنید و جز حقّ، به خداوند نسبتى ندهید. همانا مسیح، عیسى پسر مریم، فرستادهى خداوند و كلمهى اوست كه به مریم القا نمود و روحى است از جانب او. پس به خداوند و پیامبرانش ایمان آورید، و به تثلیث قائل نشوید. (از این حرف) دست بردارید كه به نفع شماست. جز این نیست كه اللّه خدایى است یكتا، و از اینكه فرزندى داشته باشد منزّه است. آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن اوست و خداوند براى تدبیر و سرپرستى هستى كافى است.
نکته ها
«كلمة اللّه» به انبیا و اولیا گفته مىشود، چون همانطور كه كلمه، بیانگر مطالبى است كه در ذهن گوینده است، پیامبران و اولیا بیانگر كمالات پروردگارند. چنانكه در حدیث آمده است: «نحن كلمات اللّه التّامات» ما كلمات كامل الهى هستیم.[431]
شاید هم مراد از كلمه، همان جملهى «كن فیكون» باشد كه قول خداوند است و مانند هر سخن دیگر، محصول آن كلمه است.[432] چنانكه در جاى دیگر، خداوند آفرینش عیسىعلیه السلام را به آفرینش آدمعلیه السلام تشبیه نموده و مىفرماید: «انّ مثل عیسى عنداللّه كمثل آدم خلقه من تراب ثمّ قال له كن فیكون»[433]
از امام صادقعلیه السلام دربارهى «روح منه» سؤال شد، حضرت پاسخ دادند: مقصود روح خداست كه خداوند آن را در آدم و عیسىعلیهما السلام قرار داد.[434]
مسیحیان عقیده به تثلیث دارند و اللّه را خداى پدر، مسیح را خداى پسر و جبرئیل را واسطهى این دو خدا مىدانند، كه نوعى كفر است. قرآن هم مىفرماید: «لقد كفر الّذین قالوا انّ اللّه ثالث ثلاثة»[435] آنانكه خدا را یكى از خدایان سهگانه مىدانند، كافرند. البتّه گروهى از آنان نیز حضرت مریم را به جاى جبرئیل، یكى از خدایان سهگانه مىدانند كه قرآن در این باره مىفرماید: «یا عیسىبن مریم ءانت قلت للناس اتّخذونى و امّى الهَین من دون اللّه»[436] اى عیسى! آیا تو به مردم گفتهاى كه مرا و مادرم را دو خدا قرار دهید؟
در روایات، به غلوّ كنندگان نفرین شده و آنان از بدترین اقسام كفّار و مشركان به شمار آمدهاند.[437]
اگر نداشتن پدر، دلیل بر الوهیّت باشد، حضرت آدم باید به طریق اولى الوهیّت داشته باشد، چون نه پدر داشت و نه مادر.
431) تفسیر اطیبالبیان.
432) تفسیر المیزان و فىظلالالقرآن.
433) آلعمران، 59.
434) كافى، ج1، ص 133.
435) مائده، 73.
436) مائده، 115.
437) میزان الحكمة.
پيام ها
1- غلوّ نشانهى تعصّب نابجا است و در همهى ادیان ممنوع مىباشد. یهود، «عُزیر» را فرزند خدا مىدانستند و مسیحیان «عیسى» را. «لاتغلوا فى دینكم»
2- یكى از آفات ادیان آسمانى، غلوّ درباره رهبران دینى است. «لاتغلوافىدینكم»
3- میانه روى و اعتدال در همه جا لازم است و عشق به اولیاى خدا نباید سر از غلوّ درآورد. «لاتغلوا فى دینكم»
4- غلوّ كردن دربارهى انسانها، گرچه پیامبر باشند، توهین به خداوند و نسبت ناروا دادن به اوست. «لاتقولوا علىالله الاالحقّ»
5 - در قرآن و انجیل، حضرت عیسى پیامبر خدا معرفى شده است، نه خدا یا فرزند خدا.[438] «عیسىبن مریم رسول اللّه»
6- آفرینش غیر طبیعى عیسى، آیه و نشانهى خداست، آن گونه كه كلمه، تابلو و نشانهى معناست. «كلمته القاها»
7- عیسى جزیى از خدا نیست، بلكه پرتوى از قدرت حیات بخش الهى است. «روح منه»
8 - قرآن، بیانگر عقیدهى صحیح ونافى عقاید باطل است. «لاتغلوا...لاتقولوا ثلاثة...»
9- خداوند جسم نیست تا فرزند داشته باشد. «سبحانه ان یكون له ولد» (تعبیراتى چون ثارالله، یدالله، كلمةالله كه در متون دینى آمده، تعبیرات مجازى است)
10- خدایى كه آسمانها ملك اوست، چه نیازى به فرزند و شریك دارد؟ «سبحانه ان یكون له ولد له ما فى السموات»
11- هر چیزى از خداست، پس باید بندهى او بود و تنها به او توكّل كرد. «له ما فىالسموات و ما فى الارض و كفى باللّه وكیلا»
438) در قرآن 17 بار، عیسى به مریم نسبت داده شده تا فرزند خدا بودن را نفى كند. در اناجیل هم از او به عنوان فرستادهى خدا یاد شده است، نه خدا. در اناجیل، حضرت عیسىعلیه السلام 80 بار خود را بنده و رسول خدا معرّفى كرده است. تفسیر فرقان.