ترجمه
و اگر مىترسید كه عدالت را دربارهى (ازدواج با) دختران یتیم مراعات نكنید، (از ازدواج با آنان صرفنظر نمایید و) با زنان دلخواه (دیگر) ازدواج كنید، دوتا، سهتا، یا چهار تا. پس اگر ترسیدید كه (میان همسران) به عدالت رفتار نكنید، پس یك همسر (كافى است) یا (به جاى همسر دوّم از) كنیزى كه مال شماست (كام بگیرید، گرچه كنیز هم حقوقى دارد كه باید مراعات شود) این نزدیكتر است كه ستم نكنید.
نکته ها
بعضى مردان، دختران یتیم را براى تكفّل و سرپرستى به خانه مىبردند، بعد هم با آنان، با مهریهى كم ازدواج كرده و به آسانى هم آنان را طلاق مىدادند. آیه نازل شد كه اگر از بىعدالتى بیم دارید، با زنان دیگر ازدواج كنید. آیهى قبل، دربارهى رعایت عدالت در اموال یتیمان بود، این آیه، فرمان عدالت در ازدواج با دختران یتیم است.
دربارهى حكمتِ تعدّد زوجات، مىتوان به موارد زیر اشاره نمود:
الف: تلفات مردها در جنگها و حوادث بیشتر است و زنانى بیوه مىشوند.
ب: جوانان، كمتر حاضرند با بیوه ازدواج كنند.
ج: همهى زنان بیوه و بىهمسر، تقواى كافى و قدرت كنترل خود را ندارند.
د: زنان در هرماه، مدّتى عذر دارند و مسائل زناشویى تعطیل است.
نتیجه آنكه براى حفظ حقوق بیوهها طبق شرایطى مرد مىتواند همسر دوّم بگیرد تا مشكل هر دو طرف حل شود.
سؤال: در این آیه مسئلهى بىعدالتى به صورت مشكوك بیان شده است: «ان خفتم الا تقسطوا»، امّا در آیه 129 همین سوره مىفرماید: «لن تستطیعوا» كه شما قدرت آن را ندارید، این دو آیه را چگونه مىتوان جمع نمود؟
پاسخ: در مسائل مادّى مانند لباس، مسكن، خوراك و همخوابى باید عادل باشید و اگر مىترسید عادل نباشید برنامه دیگرى را براى خود تنظیم كنید، ولى در آیه 129 مىفرماید: شما هرگز قدرت بر عدالت ندارید كه مراد عدالت در علاقه و تمایلات قلبى است چون علاقه در اختیار انسان نیست تا بتواند آن را یكسان تقسیم كند. این پاسخ با استفاده از حدیثى از امام صادقعلیه السلام مىباشد.[228]
228) وسائل، ج 21، ص 345.
پيام ها
1- اسلام، حامى محرومان، به ویژه یتیمان و بالاخص دختران یتیم است، آن هم در مسألهى عفّت و زناشویى و پرهیز از سوء استفاده از آنان. «...فىالیتامى»
2- لازم نیست براى ترك ازدواج با یتیمان، یقین به بىعدالتى داشته باشیم، احتمال و ترس از آن هم كافى است. «ان خفتم»
3- در انتخاب همسر، مىتوان سراغ ایتام رفت، مگر آنكه خوف بىعدالتى باشد. «ان خفتم... فانكحوا»
4- در انتخاب همسر، تمایل قلبى یك اصل است. «طاب لكم»
5 - اسلام، با تعدّد همسر براى مرد، فىالجمله موافق است. «فانكحوا... مثنى و ثلاث و رباع فان خفتم... فواحدة»
6- تعدّد زوجات، هم محدود به چهار همسر است و هم مشروط به مراعات. ه است.[229] «فانكحوا... رباع فان خفتم... فواحدة»
229) تفسیر نورالثقلین، ج1، ص439 ؛ كافى، ج5، ص363.