ترجمه
اى كسانى كه ایمان آوردهاید! در حال مستى به نماز نزدیك نشوید، تا آنكه بدانید چه مىگویید. و نیز در حال جنابت نزدیك (مكان) نماز، (مسجد) نشوید، مگر به طور عبورى (و بىتوقّف) تا اینكه غسل كنید. و اگر بیمار یا در سفر بودید، یا یكى از شما از جاى گودى (كنایه از قضاى حاجت) آمد، یا تماسى (و آمیزش جنسى) با زنان داشتید و (در این موارد) آب نیافتید، پس بر زمین (و خاك) پاك و دلپسندى تیمّم كنید، (دو كف دست بر خاك زنید) آنگاه صورت و دستهایتان را مسح كنید، همانا خداوند، بخشنده و آمرزنده است.
نکته ها
چون تحریم شراب، در صدر اسلام به صورت تدریجى انجام گرفت. ابتدا شراب به عنوان نوشابه نامطلوب معرّفى شد؛ «ومن الثمرات النخیل و الاعناب تتّخذون منه سَكراً و رزقاً حسنا»[291] سپس این آیه نازل شد[292] ونماز در حال مستى را نهى كرد، آنگاه زیان آن را بیش از منافعش دانست، «یسئلونك عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم كبیر و منافع للنّاس و اثمهما اكبر من نفعهما»[293] سپس از مصرف آن به عنوان عنصرى پلید و شیطانى نهى شد. «انّما الخمر و المیسر... رجس من عمل الشیطان»[294]
در روایات[295] آمده كه از نماز در حالت خواب آلودگى و كسالت و سنگینى پرهیز كنید. آیات دیگر نیز، نماز از روى كسالت را از نشانههاى منافقان دانسته است.[296]
«غائط» یعنى مكان گود. چون در قدیم گودالهایى براى قضاى حاجت فراهم مىكردند، غائط كنایه از رفتن براى تخلّى است.
امام صادقعلیه السلام فرمود: «صَعید»، موضع بلندى است كه آب از آنجا جارى شود.
ام[297]ام صادقعلیه السلام فرمود: مقصود از «لامستم» جماع است، ولى خداوند ستّار است و ستر را دوست دارد.[298]
291) نحل، 67.
292) تفسیر عیّاشى، ج1، ص242.
293) بقره، 219.
294) مائده، 90.
295) كافى، ج3، ص371.
296) نساء، 142 و توبه، 54.
297) بحار، ج 76، ص347.
298) وسائل، ج20، ص133.
پيام ها
1- مقام نماز به حدى رفیع است كه شرابخوار نباید به آن نزدیك شود. «لاتقربوا الصلوة و انتم سُكارى»
2- در نماز، تنها اذكار وحركات كافى نیست، توجّه وشعور لازم است. «حتىتعلموا...»
3- عبادات ناآگاهانه، بىارزش است، گرچه تكلیف را ساقط مىكند. «حتى تعلموا ما تقولون»
4- در مسجد، نباید با حالت جنابت وارد شد. «ولا جنبا...»
5 - در غسل، شستن تمام بدن لازم است. چون در آیه نام عضو خاصّى برده نشده است. «تغتسلوا»
6- احتمال خطر وضرر، یا تكلیف را از انسان برمىدارد و یا سبب تخفیف تكلیف مىشود. «و ان كنتم مرضى... فتیمّموا»
7- در تعبیرات و گفتار، باید ادب را رعایت كرد. (تعبیر برگشت از گودى براى قضاى حاجت و لمس زنان، كنایه از آمیزش جنسى است وگرنه تنها لمس سبب وضو نمىشود.)[299] «من الغائط او لامستم النار»
8 - احكام خدا، ترخیص دارد ولى تعطیل ندارد. اگر آب نبود، باید تیمم كرد. «فلم تجدوا ماءً فتیمّموا»
9- شرط ارتباط با خدا از طریق نماز، طهارت و پاكى است، وضو یا تیمّم. «فلمتجدوا ماء فتیمّموا»
10- تیمّم باید بر خاك پاك باشد. «صعیداً طیّباً»
11- تخفیف احكام، نمودى از رحمت و مغفرت الهى است. «فلمتجدوا ماءً فتیمّموا... غفوراً رحیماً»
299) تهذیبالاحكام، ج1، ص22.