ترجمه
و كسانى كه اگر پس از خود فرزندان ناتوانى به یادگار بگذارند، بر (فقر آینده) آنان مىترسند، باید (از ستم درباره یتیمان مردم نیز) بترسند. از خداوند پروا كنند و سخنى استوار گویند.
نکته ها
به گفتهى روایات، خوردن مال یتیم، هم بازتاب دنیوى دارد و هم اخروى. در دنیا خسارت به اولاد مىرسد، كه در این آیه مطرح شده و در آخرت، عذاب دوزخ دارد كه در آیهى بعد مطرح شده است.[237]
ممكن است مراد آیه، نهى از انفاق و وصیتهاى غیر متعادل باشد، بدین معنا كه: مبادا با داشتن كودكان خردسال و ضعیف، همهى اموال خود را وقف یا انفاق كنید و پس از مرگ، اولاد خود را در فقر و بدبختى رها سازید.[238] و ممكن است خطاب آیه به كسانى باشد كه فرزندان عقب افتاده دارند، تا آیندهى آنان را با برنامه ریزى تأمین كنند.[239]
در رسیدن به خیر یا شرّ، میان نسلها ارتباط است، زیرا آثار عمل محدود به عمر ما نیست، شرّ كار پدر به فرزند مىرسد و به عكس، اولاد از آثار كار نیك پدر بهرهمند مىشود. داستان موسى و خضر و مرمّت دیوارى كه گنج یتیم را در خود داشت، از نمونههاى آن است كه قرآن درباره آن مىفرماید: «كانأبوهماصالحاً»[240]
237) تفسیر نورالثقلین.
238) تفسیر مجمعالبیان.
239) تفسیر كبیرفخررازى.
240) كهف، 82.
پيام ها
1- باید خود را جاى دیگران گذاشت، تا دردها را بهتر درك كرد. با یتیمان مردم چنان رفتار كنیم كه دوست داریم با یتیمان ما آنگونه رفتار شود. «تركوا من خلفهم ذرّیةً ضعافاً»
2- هركه آتشى روشن كند، دودش به چشم خودش مىرود. ظلم امروز به ایتام مردم، به صورت سنّت در جامعه در مىآید و فردا دامن یتیمان ما را هم مىگیرد. «ولیخش الّذین لو تركوا...»
3- در شیوههاى تبلیغى، باید از عواطف وفطریّات هم استفاده كرد. «ذرّیة ضعافاً»
4- نه خیانت در اموال یتیمان، نه خشونت در گفتار با آنان. «فلیتّقوااللّه ولیقولوا...»
5 - یتیمان، در كنار لباس وخوراك، به محبّت و عاطفه و ارشاد هم نیاز دارند. «ولیقولوا قولاً سدیداً»