ترجمه
پس آیا دیدى آن كه را اعراض كرد.
و اندكى (از مال) بخشید و دست كشید؟
آیا علم غیب نزد اوست و او (حقایق را) مىبیند؟!
آیا از آنچه در تورات موسى (درباره كمك به محرومان) آمده، او را خبر ندادهاند؟
و (نیز صُحُفِ) ابراهیم كه (حق را) به طور كامل ادا كرد.
نکته ها
«أكدى» از «كُدیة» یعنى بخل و دست كشیدن از انفاق كه در اصل به معنى زمین سخت است. «وفىّ» یعنى حضرت ابراهیم در همه موارد به وعده و تعهدش وفا كرد.
در شأن نزول آیه اول گفتهاند: این آیات در مورد شخصى است كه اهل انفاق و كمك به مردم بود، دیگران به او گفتند: در آینده نیازمند خواهى شد. او از انفاق دست كشید و گرفتار بخل شد.
خداوند حضرت ابراهیم را با اوصاف گوناگونى در قرآن ستایش فرموده است، از جمله: اوّاه، حلیم، بصیر، مخلص، قانت، شاكر، صدّیق، مؤمن، محسن، وفىّ، خلیل، امام، اسوة، اُمّة، عابد، حنیف و مسلم.
در قرآن، دو بار صحف ابراهیم و موسى در كنار هم ذكر شده است: یكى در این سوره و یكى در سوره اعلى آیه 19. «صحف ابراهیم و موسى»
شاید به خاطر آن باشد كه حضرت موسى مورد قبول اهل كتاب و حضرت ابراهیم مورد قبول مشركان مكّه بود، لذا نام این دو بزرگوار در كنار هم بیان شده است.
در برابر بخل، سخن از وفا و ایثار حضرت ابراهیم مطرح شده است او كه همه چیز خود را در راه خدا داد: «بذل نفسه للنیران و قلبه للرحمن و ولده للقربان و ماله للاخوان» جان را تسلیم آتش، دل را تسلیم خدا، فرزند را براى قربانى شدن و ثروت را براى برادران ایمانى خود قرار داد.
پيام ها
1- در تربیت، از الگو و نمونههاى در دسترس استفاده كنید. «افرأیت...»
2- هم گرایش و علاقه قلبى لازم است و هم كار زیاد و هم استمرار آن و نبود هر یك نقص است. («تولّى»، نشانه گرایش نداشتن است، «اعطى قلیلاً» انتقاد از كم كارى و «أكدى» اشاره به استمرار نداشتن است.)
3- در تربیت، نام افراد مهم نیست، بیان روحیات و خصلتها مهم است. «الّذى تولّى... اعطى... اكدى»
4- هر یك از عروج یا سقوط انسان، مراحلى دارد كه مرحله اول اعتقادى است، سپس عملى. «تولّى... اعطى قلیلاً»
5 - كسى كه نادار است و مقدار كمانفاق مىكند، قابل ستایش است، «لایجدون الا جهدهم»(80) ولى اگر فرد دارا و متمكّن به مقدار قابلى كمك نكند، شایسته توبیخ است. «اعطى قلیلاً»
6- كمى انفاق گاهى حكیمانه است، نظیر غذاى كم به كودك كه اگر زیاد شد موجب ضرر و زیان مىشود، ولى گاهى ریشه آن بخل است كه مورد انتقاد مىباشد. «اعطى قلیلاً و اكدى»
7- راه درمان بخل، یادآورى سخاوتمندان و ایثارگران است. «اعطى قلیلاً و اكدى... ابراهیم الّذى وفّى»
8 - از كجا مىدانید كه آینده فقیر مىشوید و از حالا بخل مىورزید. «اعطى قلیلاً و اكدى أعنده علم الغیب فهو یرى»
9- گرچه در كتب آسمانى تحریفاتى صورت گرفته ولى باز هم جاهایى از آنها قابل استناد است. «أم لم ینبّأ بما فى صحف موسى»
10- ادیان آسمانى، اصول مشتركى دارند. «أم لم ینبّأ بما فى صحف موسى و ابراهیم»
11- با نام بردن از كمالات و خدمات دیگران، به آنان ارج نهیم. «موسى و ابراهیم»
12- در تبلیغ و ارشاد از نمونههاى مورد قبول استفاده كنیم. «موسى و ابراهیم» (این دو پیامبر در عصر بعثت، معروف و شناخته شده بودند.)
13- در تربیت، الگوهاى مثبت و منفى، هر دو را باید ارائه كرد. «اعطى قلیلا... ابراهیم الّذى وفّى»
14- وفادارى در راه حق، از بزرگترین كمالات است. «وفّى»