ترجمه
اى جنّ و انس! به زودى (حساب و كتاب) شما را بررسى مىكنیم.
پس كدام نعمت پروردگارتان را تكذیب مىكنید؟
نکته ها
منظور از «سنفرغ»، فراغ بعد از شغل نیست، بلكه به معناى توجّه خاص و پرداختن تمام به امرى مهم است.
اگر در حسابرسى خداوند، كلمه فراغت به كار رفته است، پس قاضى نیز باید به هنگام قضاوت، از هر امر دیگر خود را فارغ نماید. آرى دادرسى عادلانه، توجه و دقت و فراغت فكر و خیال مىخواهد.
به گفته صاحب تفسیر مجمع البیان، چون جنّ و انس نسبت به سایر موجودات برترى دارند و داراى عقل و قدرت انتخاب و تشخیص هستند، به اینها «ثِقل» گفته شده است. «ایّه الثقلان»
حساب در قیامت
حسابگر، خداوند است. «كفى بنا حاسبین»(82)
حسابرسى سریع است. «و هو أسرع الحاسبین»(83) از حضرت امیر پرسیدند: چگونه خداوند به حساب همه خلق مىرسد؟ فرمود: همان طور كه همه را رزق مىدهد.(84)
از همه مىپرسند حتّى از پیامبران. «فلنسئلنّ الّذین أرسل ألیهم و لنسئلنّ المرسلین»(85)
حسابرسى بعضى آسان است. «حساباً یسیراً»(86)
حسابرسى بعضى سخت است. «یخافون سوء الحساب»(87)، «حساباً شدیداً»(88)
در حدیث مىخوانیم: نوع و چگونگى حساب بندگان، به میزان دادهها و الطاف الهى بستگى دارد: «انّما یداق اللّه العباد فى الحساب یوم القیامة على قدر ما آتاهم من العقول فى الدنیا»(89) همانا میزان دقّت در حسابرسى بندگان در روز قیامت، به مقدار فهم و عقل داده شده به آنان در دنیا مىباشد.
در روایت آمده است: كسانى كه در داد و ستد با مردم، سختگیر و تنگنظرند، حساب سخت و شدیدى دارند.(90)
در روایات مىخوانیم: اگر در دنیا خود را محاسبه كنید و از خودتان حساب بكشید، خداوند در قیامت بر شما آسان مىگیرد و امام كاظمعلیه السلام فرمود: از ما نیست كسى كه در دنیا از خودش غافل باشد و به حساب كار خود رسیدگى نكند.(91)
پيام ها
1- حسابرسى، از شئون مدیریّت و تربیت است. «وجه ربّك... سنفرغ لكم...»
2- از همه نعمتهاى مادى و معنوى حسابرسى مىشود، از آغاز سوره تا اینجا نعمتهاى مختلف مادى و معنوى مطرح شد و در این آیه مىفرماید؛ به زودى به حساب شما رسیدگى مىكنیم: «سنفرغ لكم ایّه الثقلان»
3- همه باید آماده حسابرسى باشند. «سنفرغ لكم ایّه الثقلان»
4- خداوند، هر لحظه در شأن و كارى است، امروز عطا و فردا حسابرسى مىكند. «كل یوم هو فى شأن سنفرغ لكم»
5 - خداوند براى حسابرسى تمام امكانات را بسیج مىكند. (بكار بردن «نفرغ» به جاى «افرغ» مىتواند اشاره به این امر باشد.)
6- با اینكه هیچ چیز او را از چیزى دیگر باز نمىدارد، «لایشغله شأن عن شأن»، ولى براى نشان دادن اهمیّت حساب، او «فارغاً» به حسابرسى مىآید. «سنفرغ لكم»
7- جن و انس هر دو مكلّف و مورد حسابرسى هستند. «ایّه الثقلان»
8 - ایمان به حسابرسى خداوند، در چگونگى بهرهگیرى ما از نعمتهاى دنیوى اثر دارد. «سنفرغ لكم ایّه الثقلان. فباىّ آلاء ربّكما تكذبان»