ترجمه
پس اگر او (محتضر) از مقرّبان باشد.
راحت و رحمت و بهشت پر نعمت، روزى او خواهد بود.
و امّا اگر از اصحاب یمین باشد،
(به او گفته مى‏شود:) از طرف اصحاب یمین (كه هم فكران تو هستند) به تو سلام باد.
 و امّا اگر از تكذیب كنندگان گمراه باشد
با آبى جوشان پذیرایى مى‏شود.
و ورود به دوزخ (جزاى اوست).
همانا این مطلب، حق و یقینى است.
پس به نام پروردگار بزرگوارت تسبیح كن.

نکته ها
«رَوح» به معناى راحت و آسایش و رحمت است. «ریحان» به گیاهان خوشبو و معطّر گفته مى‏شود، همچنین به معناى رزق و روزى نیز آمده است. «تصلیة» از «صَلْى» به معناى چشیدن، بریان شدن و افتادن است.
آغاز این سوره، مردم را به سه دسته تقسیم كرد: «كنتم ازواجاً ثلاثة»: مقرّبان درگاه الهى، اصحاب یمین و اصحاب شمال، پایان سوره نیز سرنوشت این سه گروه را تكرار مى‏كند.
هركس به میزان قرب خود، پاداش دریافت مى‏دارد؛ چنانكه امام صادق علیه السلام فرمود: اگر محتضر از مقرّبان باشد، روح و ریحان در قبر و بهشت پر نعمت براى آخرت او مقرر مى‏شود. البتّه «مقرّبون» با توجّه به آیات 10 و 11، همان پیشتازان در ایمان و عمل صالح مى‏باشند. «و السابقون السابقون اولئك المقرّبون»
از اصحاب یمین در لحظه مرگ تنها رفع نگرانى مى‏شود تا قیامت پاداش دریافت كنند. ظاهراً مراد از اصحاب یمین كسانى هستند كه نامه عملشان به دست راستشان داده مى‏شود كه در آیات 71 سوره اسراء و 19 سوره حاقّه و 7 سوره انشقاق از آنان با جمله «من اوتى كتابه بیمینه» نام برده است. مراد از اصحاب شمال نیز كسانى هستند كه نامه عملشان به دست چپشان داده مى‏شود. از امام باقرعلیه السلام روایت شده كه منظور از «المكذّبین الضالّین» مشركان مى‏باشند.(76)
براى جمله «سلام لك من اصحاب الیمین» چند معنا بیان شده است:
الف) به اهل بهشت (بدون آنكه شخص معیّنى در كار باشد) گفته مى‏شود: سلام بر تو.
ب) بهشتیان به پیامبر درود مى‏فرستند، بخاطر زحمات او كه آنان را به این مقام رسانده است.
ج) پیامبر به خاطر رستگارى این گروه در خیر و سلامتى است.(77)
در آیه 51 خواندیم: «ثمّ انّكم ایّها الضّالون المكذّبون، لأكلون من شجر من زقّوم» ولى در آیه 92 مى‏فرماید: «و امّا ان كان من المكذّبین الضّالین فنزل من حمیم» چرا در آیه اول، ضالّین بر مكذّبین مقدّم شده و در پایان برعكس شده است؟
پاسخ: به نظر مى‏رسد كه خطاب آیه اول در دنیا است كه انسان از انحراف و گمراهى به تكذیب كشیده مى‏شود، ولى در آخر سوره مسئله جان دادن مطرح است كه آغاز كیفر است و كیفر، از خلاف سنگین آغاز مى‏شود، تكذیب مهم‏تر از انحراف است.
در این آیات، لحظات جان دادن سه گروه در كنار هم مطرح شده است تا انسان در این نمایشگاه معنوى، كدام یك را انتخاب كند: «روح و ریحان و جنّة نعیم... نزل من حمیم و تصلیة جحیم»
براى پاداش مقرّبان و اصحاب یمین دلیلى نیامده است، ولى براى كیفر كافران دلیل آمده كه چون مكذّب و ضالّ هستند. پس تنبیه، دلیل مى‏خواهد ولى در لطف و محبت، كسى سراغ علّت نمى‏رود.(78)
امام صادق‏علیه السلام فرمود: پذیرایى با آب جوشان، در برزخ و قبر است و ورود به دوزخ، در قیامت است.(79)
این سوره با یاد معاد آغاز و با نام معاد ختم گردیده است.

پيام ها
 1- مقرّبان، پس از جان دادن، بلافاصله به راحت و رفاه مى‏رسند. «فروح و ریحان» (حرف «ف» دلالت بر گذشت زمانى اندك مى‏كند.)
 2- مرگ براى مقرّبان، زمینه‏ساز سه رحمت است: رهایى از غصّه‏ها و سختى‏هاى دنیا «فروحٌ»، رسیدن به الطاف الهى «ریحان» و رسیدن به كامیابى ابدى. «جنّة نعیم»
 3- لحظات احتضار و مرگ و اخبار چگونگى جان دادن مقرّبان، اصحاب یمین و اصحاب شمال را باور كرده و جدّى بگیریم. «انّ هذا لهو حق الیقین»
 4- سختى جان دادن كفار و كیفر آنان با حمیم و جحیم، حق و عادلانه است. «فنزل من حمیم و تصلیة جحیم... انّ هذا لهو حق الیقین»
 5 - كیفر یك عمر انحراف و تكذیب، «المكذّبین الضالّین» پذیرایى با نوشیدنى سوزان در جایگاهى آتشین است، «فنزل من حمیم و تصلیة جحیم» و خداوند از كیفر نابجا منزّه است. «فسبح باسم ربّك...»
 6- وجود قیامت و نظام كیفر و پاداش، نشانه ربوبیّت خداوند در جهت تربیت انسان است كه ستایش پروردگار را مى‏طلبد. «فسبّح باسم ربّك العظیم»