ترجمه
آنچه در آسمانها و زمین است براى خداوند تسبیح گویند و اوست عزیز حكیم.
حكومت آسمانها و زمین براى اوست، زنده مىكند و مىمیراند و او بر هر چیزى تواناست.
اوست اول و آخر و ظاهر و باطن و او به هر چیزى آگاه است.
نکته ها
آخرین آیه سوره قبل (واقعه) درباره تسبیح خداوند بود: «فسبّح باسم ربّك العظیم» و اولین آیه این سوره نیز تسبیح خداوند است. «سبّح للّه ما فى السّموات و الارض»
آغاز هشت سوره قرآن، با تسبیح خداوند مىباشد: اسراء، نحل، حدید، حشر، صفّ، جمعه، تغابن و اعلى. و بیش از نود بار این واژه در قرآن آمده است، در حالى كه تنها چهار سوره با حمد الهى آغاز مىگردد: حمد، انعام، سبأ و فاطر. و حدود هفتاد بار این واژه با مشتقاتش در قرآن آمده است. شاید رمز غلبه تسبیح بر حمد خداوند، اهمیّت مبارزه با شرك و خرافات و فراوانى آن در عقاید بشرى و تقدّم پیرایش بر آرایش باشد. همان گونه كه در اذكار نماز، «سبحان اللّه» مقدّم بر «الحمدللّه» است.
در جهانبینى الهى، تمام هستى در حال تسبیح خداوند است، گرچه ما آن را نفهمیم «و ان من شىء الاّ یسبّح بحمده ولكن لاتفقهون تسبیحهم»(2) و این تسبیح، آگاهانه است. «كلٌّ قد عَلِم صلاته و تسبیحه»(3)
قرآن، نام برخى از تسبیح كنندگان را به خصوص ذكر كرده است:
الف) فرشتگان. «نحن نسبّح بحمدك»(4)
ب) رعد آسمانى. «یسبّح الرّعد بحمده»(5)
ج) پرندگان. «المتر انّ اللّه یسبّح له مَن فى السّموات و الارض و الطّیر»(6)
د) كوهها. «سخّرنا مع داود الجبال یسبّحن»(7)
تسبیح خداوند، وسیله نجات از گرفتارى است. «فلولا انّه كان من المسبّحین . للبث فى بطنه الى یوم یبعثون»(8) اگر یونس اهل تسبیح نبود تا روز قیامت در شكم ماهى باقى مىماند.
مراد از اوّل و آخر بودن خداوند، ازلى و ابدى بودن اوست، یعنى او قبل از هر چیز بوده و بعد از هر چیز خواهد بود و وجود او ظاهر و آشكارتر از هر وجودى است و در عین حال، نهانتر از هر نهانى است. او ظاهر است، چون دلایل بسیارى بر وجودش دلالت مىكند و باطن است، چون به تمامى امور عالم است.
2) اسراء، 44.
3) نور، 41.
4) بقره، 30.
5) رعد، 13.
6) نور، 41.
7) انبیاء، 79.
8) صافّات، 143 و 144.
پيام ها
1- خداوند از هر گونه عیب و نقص و عجز منزّه است و همه هستى بر این امر گواهى مىدهند. «سبّح للّه ما فى السّموات و الارض»
2- تسبیحگویان آسمان، مقدّم بر زمینیان هستند. «سبّح للّه ما فى السّموات و الارض»
3- قدرتى ارزش دارد كه اِعمال آن حكیمانه باشد. «هو العزیز الحكیم»
4- فرمانرواى حقیقى آسمان وزمین، خداوند است. حكومت بشر بر زمین، امرى اعتبارى ومجازى است، به آن مغرور نشویم. «له ملك السّموات والارض»
5 - خدایى كه صاحب عزّت، حكمت، حاكمیّت و قدرت و مرگ و زندگى موجودات به دست اوست، سزاوار تسبیح و تقدیس است. «العزیز الحكیم، له ملك، قدیر یحیى و یمیت»
6- آغاز و انجام و غیب و شهود هستى، به دست خداست. «هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن...»
7- مهمتر از خلقت حكیمانه و مالكیت مقتدرانه، علم ونظارت دائمى خداوند است. «و هو بكلّ شىء علیم»، (با توجه به دو آیه قبل)
توضيحات
سیماى سوره حدید
این سوره بیست و نه آیه دارد و در مدینه نازل شده است.
آیات این سوره، علاوه بر تحكیم پایههاى عقیدتى، به دستوراتى در زمینههاى اجتماعى و حكومتى مىپردازد و در آیات اول، حدود بیست صفت از صفات الهى را مطرح نموده است.
عظمت قرآن، اوضاع مؤمنان و منافقان در قیامت، سرنوشت اقوام پیشین، انفاق در راه خدا و براى رسیدن به عدالت اجتماعى، انتقاد از رهبانیّت و انزواى اجتماعى، موضوعاتى است كه این سوره به آنها پرداخته است.
امام سجادعلیه السلام فرمودند: خداوند مىدانست كه در آخرالزّمان گروهى ژرفاندیش خواهند آمد، لذا سوره توحید و آیاتى از سوره حدید را نازل كرد (تا مردم، خدا را بهتر بشناسند) و هر كس غیر از این صفات را بر خدا بپذیرد، هلاك مىشود.(1)
1) تفسیر نورالثقلین.