ترجمه
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید! به عقد و پیمانها(ى خود، با خدا و مردم) وفا كنید. (خوردن گوشت) چهارپایان براى شما حلال گشته، مگر آنها كه (حكم حرمتش) بر شما خوانده خواهد شد، و در حال احرام شكار را حلال نشمرید، همانا خداوند به هر چه خواهد (ومصلحت بداند) حكم مىكند.
نکته ها
كلمهى «بهیمة» در اینجا به معناى چهارپا و اعم از «اَنعام» است، «اَنعام» را به گاو و شتر و گوسفند مىگویند و «بهیمة الانعام» كه سه بار در قرآن آمده به معناى حلال بودن گوشت این چهارپایان است. [1] امام صادقعلیه السلام فرمودند: مراد از «بهیمة الانعام»، جنین حیوان ذبح شده است كه تزكیهى مادرش، تزكیهى او نیز به شمار مىرود. [2] مرحوم فیض در تفسیر صافى مىفرماید: ممكن است این روایت بیان مصداق پنهان آن باشد و یا اینكه از شكم مادر به آنها «بهیمة» گفته مىشود، بنابراین منافاتى با تعمیم ندارد. [3]
پیامبر صلى الله علیه وآله فرمود: «لادین لمَن لاعهد له» [4] ، كسى كه وفا ندارد، دین ندارد. آرى، اگر به پیمانها عمل نشود، اساس جامعه واعتماد عمومى بهم مىریزد وهرج ومرج پیش مىآید.
قرآن، وفاى به پیمان حتّى با مشركان را لازم مىداند، «فأتمّوا الیهم عهدهم الى مدّتهم» [5] و طبق حدیثى از امام صادقعلیه السلام وفا به پیمان فاجران هم لازم است. [6]
بر اساس روایتى دیگر، اگر یك مسلمان حتّى با اشاره، به دشمن كافر امان داد، بر دیگر مسلمانان رعایت این پیمان اشارهاى، الزامى است. [7]
كتب آسمانى، عهد خداوند هستند و باید به آنها وفادار بود، عهد قدیم (تورات)، عهد جدید (انجیل) و عهد اخیر (قرآن). در حدیث مىخوانیم: «القرآن عهداللّه» [8]
1) تفسیر مجمعالبیان.
2) كافى، ج6، ص234.
3) قاموس القرآن.
4) بحار، ج 16، ص 144.
5) توبه، 4.
6) كافى، ج2، ص162.
7) مستدرك، ج2، ص 250.
8) كافى، ج6، ص 198.
پيام ها
1- مسلمانان باید به همهى پیمانها، (با هر كس و هر گروه،) پایبند باشند، چه قراردادهاى لفظى، چه كتبى و چه عملى ؛ پیمانهاى سیاسى، اقتصادى، اجتماعى ویا خانوادگى ؛ با قوى یا ضیعف، با دوست یا دشمن، با خدا (مثل نذر و عهد) یا مردم، با فرد یا جامعه، با كوچك یا بزرگ، با كشورهاى منطقه یا قراردادهاى بین المللى. كلمهى «العقود» داراى الف و لام است كه شامل همهى قراردادها مىشود. «أوفوا بالعقود»
2- ایمان، ضامن وفا به عهد و پیمانهاست. «یا ایّها الّذین آمنوا اوفوا بالعقود»
3- آن گونه كه پیمانشكنى و ظلم، رمز محرومیّت از نعمتها و الطاف الهى است، [9] پایبندى به عهد و پیمان، عامل بهرهگیرى از آنهاست. «أوفوا بالعقود احلّت لكم» (آرى، خوش قولى، رمز خوش روزى بودن است. در مَثَل است: آدم خوش حساب، شریك مال مردم است.)
4- حال كه خداوند انواع نعمتها را در اختیار ما گذاشته است، پس به پیمانهاى او وفادار باشیم. «أوفوا بالعقود احلّت لكم»
5 - یكى از پیمانهاى الهى، توجّه به احكام حلال وحرام در خوردنىهاست. «اوفوا بالعقود اُحلّت لكم»
6- اسلام، هم به مسائل اجتماعى و هم به مسائل اقتصادى توجّه دارد. (وفاى به عهد، مسئلهى اجتماعى وبهرهگیرى از حیوانات، از مسائل اقتصادى است.) «أوفوا بالعقود اُحِلّت لكم بهیمة الانعام»
7- مصرف گوشت گاو، شتر و گوسفندى كه مرده یا خفّه و... شده باشند، حرام است. «الاّ ما یتلى علیكم»
8 - همهى چهارپایان حلال نیستند. «الاّ ما یُتلى علیكم» (بنابر اینكه جمله، مربوط به انواع چهارپایان باشد.)
9- براى حفظ حرمت احرام باید كمى هم محرومیّت چشید و از شكار، چشم پوشید. «غیر مُحلّى الصید و انتم حُرُم»
10- عمل به محرّمات احرام، از جمله موارد وفاى به عهد و پیمان با خداست. «أوفوا بالعقود... غیر مُحلّى الصید و انتم حُرُم»
11- احرام، عهد و پیمان با خداوند است. «أوفوا بالعقود... و انتم حُرُم»
12- احرام، حالتى خاص و ویژه و داراى احترام است. «و انتم حُرُم»
9) اشاره به آیات 160 نساء و 146 انعام.
توضيحات
سیماى سوره مائده
این سوره یكصد و بیست آیه دارد و چند ماه پیش از رحلت پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله نازل شده و هیچ یك از آیات آن نسخ نگشته است.
این سوره به خاطر دعاى حضرت عیسى علیه السلام براى نزول مائدهى آسمانى كه در آیهى 114 آمده، «مائده» نامیده شده است. البتّه به «عهد» و «عقود» نیز نامگذارى شده و در مجموع آیاتِ این سوره نسبت به یك پیمانشكنى مهم هشدار مىدهد.
بیشترین خطاب «یا ایّها الّذین آمنوا» در این سوره است. مثلاً در سوره بقره یازده مرتبه، ولى در این سوره شانزده مرتبه آمده است.
این سوره شامل مسائلى از قبیل: ولایت و رهبرى، ردّ عقیده تثلیث، وفاى به عهد و پیمانها، گواهى دادن به عدل، تحریم قتل، احكام خوردنىها، احكام وضو، غسل و تیمّم، سفارش به عدالت اجتماعى و احكام وصیّت، قصاص، سرقت، زنا و... مىباشد.
چون از آخرین سورههایى است كه نازل شده، با جملهى «أوفوا بالعقود» در آغاز سوره، سفارش به انجام همهى تعهّدات و پیمانها دارد.