ترجمه
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید! حرمت شعائر الهى، و ماه حرام، و قربانى حج و حیواناتى كه براى حج علامتگذارى شدهاند و راهیان خانه خدا، كه فضل و خشنودى پروردگارشان را مىطلبند نشكنید، و هرگاه از احرام بیرون آمدید (و اعمال عمره را به پایان رساندید) مىتوانید شكار كنید. و دشمنى با گروهى كه شما را از مسجدالحرام بازداشتند، شما را به بىعدالتى و تجاوز وادار نكند. و در انجام نیكىها و دورى از ناپاكىها یكدیگر را یارى دهید، و هرگز در گناه و ستم، به هم یارى نرسانید، و از خداوند پروا كنید، كه همانا خداوند، سخت كیفر است.
نکته ها
«هَدْى»، حیوان بىنشانى است كه براى قربانى در حج هدیه مىشود، و «قلائِد» حیواناتى هستند كه پیش از مراسم حج، با آویختن چیزى به گردن آنها یا داغ زدن، علامتدار مىشوند تا در مناسك حج، قربانى شوند.
خداوند در ابتداى این آیه، احترام به همه شعائر را واجب و هتك حرمت آنها را حرام نموده است، ولى در میان شعائر، چند مورد را به خصوص ذكر كرده است از جمله: چهار ماه رجب، ذیقعده، ذیحجّه و محرّم كه جنگ در آنها حرام است و ماه ذیحجّه كه حج در آن انجام مىشود، هَدْى كه قربانى بىنشان است و قلائد كه قربانى نشاندار است.
در سال ششم هجرى، مسلمانان با طىّ هشتاد فرسخ راه از مدینه به مكّه آمده بودند تا حج بگذارند، ولى كافران مانع شدند و صلح حدیبیه پیش آمد. اكنون كه مكّه فتح شده، نباید دست به تجاوز بزنند. «صدّوكم عن المسجد الحرام»
اگر تحصیل علم یك «بِرّ» است، زمینههاى آن چون: تأمین مدرسه، كتاب، كتابخانه، آزمایشگاه، وسیله نقلیّه و استاد و... همه «تعاون بر بِرّ» است.
همیارى در نیكى و پاكى
در آیه 177 سورهى بقره، مواردى از «برّ» را بیان كرده است: «لكن البرّ مَن آمن باللّه والیوم الاخر و الملائكة والكتاب والنبیّین وآتى المال على حبّه ذوى القُربى والیتامى و... واولئك هم المتّقون» برّ، ایمان به خدا و قیامت و فرشتگان و كتاب آسمانى و انبیا و رسیدگى به محرومان جامعه و پایبندى به قراردادها و صبر در كارهاست.
در روایات بسیارى به تعاون بر نیكىها ویارى رساندن به مظلومان ومحرومان، سفارش شده واز كمك ویارى به ستمگران نهى شده است و ما در اینجا چند حدیث را براى تبرّك ذكر مىكنیم:
* امام صادقعلیه السلام فرمود: هر كس براى یارى رساندن به دیگران گامى بردارد، پاداش مجاهد و رزمنده دارد. [10]
* تا زمانى كه انسان در فكر یارى رساندن به مردم است خداوند او را یارى مىكند. [11]
* یارى كردن مسلمان، از یك ماه روزهى مستحبّى واعتكاف بهتر است. [12]
* هر كس ظالمى را یارى كند خودش نیز ظالم است. [13]
* حتّى در ساختن مسجد، ظالم را یارى نكنید. [14]
10) وسائل، ج 8، ص 602.
11) وسائل، ج8، ص 586.
12) وسائل، ج11، ص345.
13) وسائل، ج11، ص 345.
14) وسائل، ج12، ص130.
پيام ها
1- خداوند از مؤمنان، انتظار ویژهاى دارد. «یا ایّها الّذین آمنوا لاتحلّوا...»
2- احترام گذاردن به شعائر الهى، وظیفهى اهل ایمان است. «یا ایّها الّذین آمنوا لاتحلّوا شعائر اللّه»
3- هتك حرمت و قداست شعائرالهى، حرام است. «لاتحلّوا شعائر اللّه»
4- همهى زمانها یكسان نیستند. برخى روزها مثل ایّاماللّه و برخى ماهها مثل ماهِ حرام، احترام ویژهاى دارند. «ولا الشّهرالحرام»
5 - حیوانى هم كه در مسیر هدف الهى قرار گیرد، احترام دارد. «و لا الهَدى و لاالقلائد»
6- راهیان خانهى خدا باید مورد احترام قرار گیرند. «ولا آمّین البیت الحرام»
(هر برنامهاى كه به احترام وامنیّت زائران خانه خدا ضربه بزند حرام است، خواه در سفر حج باشد یا عمره.)
7- هدف اصلى در حج، زیارت كعبه است. «آمّین البیت»
8 - حج و عمره، راهى براى تحصیل دنیا وآخرت است. «یبتغون فضلاً من ربّهم و رضواناً»
9- سراغ سود حلال رفتن یك ارزش است. قرآن، فضل پروردگار را كه همان سودِ كسب و كار است، در كنار رضوان وقرب الهى قرار داده است. «یبتغون فضلاً من ربّهم ورضواناً»
10- هر نوع فعّالیّت اقتصادى و تجارى در مكّه، براى كشورهاى اسلامى آزاد است. «یبتغون فضلاً من ربّهم»
11- بهرههاى مادّى، تفضّل الهى به انسان و از شئون ربوبیّت اوست. «فضلاً من ربّهم»
12- دشمنىهاى دیگران در یك زمان، مجوّز ظلم و تجاوز ما در زمانى دیگر نمىشود. «ولا یجرمنّكم... ان تعتدوا»
13- بىعدالتى وتجاوز از حدّ، حرام است حتّى نسبت به دشمنان. «شنئان قوم... أنتعتدوا» (در انتقام نیز عدالت را رعایت كنید.)
14- احساسات دینى، بهانهى ظلم نشود. «صدّوكم عنالمسجد الحرام ان تعتدوا»
15- وفاى به پیمانها وحفظ حرمت و قداست شعائر الهى نیاز به همیارى و تعاون دارد. «لاتحلّوا شعائراللّه... و تعاونوا»
16- چشمپوشى از خطاى دیگران، یكى از راههاى تعاون بر نیكى است. «لایجرمنّكم... تعاونوا»
17- حكومت و جامعهى اسلامى، باید در صحنهى بینالمللى، از مظلوم و كارهاى خیر حمایت و ظالم و بدىها را محكوم كند. «تعاونوا على البرّ و التّقوى و لاتعاونوا على الاثم و العدوان»
18- براى رشد همه جانبهى فضایل باید زمینهها را آماده ساخت و در راه رسیدن به آن هدف، تعاون داشت. «تعاونوا على البرّ»
19- به جاى حمایت از قبیله، منطقه، نژاد و زبان، باید از «حقّ» حمایت كرد و به «بِرّ» یارى رساند. «تعاونوا على البرّ»
20- در جامعهى اسلامى، نیكوكار تنها نیست و ستمگر یاور ندارد. «تعاونوا على البرّ... ولاتعاونوا على الاثم والعدوان»
21- كسانى كه قداست شعائر الهى را مىشكنند و به بدىها كمك مىكنند، باید خود را براى عقاب شدید الهى آماده كنند. «واتّقوا اللّه انّ اللّه شدید العقاب»