ترجمه
همانا ماتورات را نازل كردیم (كه) در آن هدایت و نور است. پیامبران الهى كه تسلیم فرمان خدا بودند، بر طبق آن براى یهود حكم مىكردند، و (همچنین) مربّیان الهى و دانشمندان، بر طبق این كتاب آسمانى كه حفاظت آن به آنان سپرده شده بود و بر آن گواه بودند، داورى مىكردند، پس (اى علما!) از مردم نترسید (و احكام خدارا بیان كنید) و از (مخالفت با) من بترسید و آیات مرا به بهاى اندك نفروشید. و كسانى كه طبق آنچه خداوند نازل كرده حكم نكنند پس آنان همان كافرانند.
نکته ها
«ربّانى» از «ربّان»، به معناى تربیت كننده است. به گفته بعضى، «ربّانى» كسى است كه با «ربّ العالمین» پیوند خورده، با علم وعمل، خدایى شده وتربیت مردم را بر عهده دارد.
از حضرت على علیه السلام نقل شده كه فرمود: «أنَا ربّانىّ هذه الاُمّة» ربّانى این امّت من هستم. [101] امام صادق علیه السلام نیز فرمود: ربّانیّون، اهلبیت پیامبرعلیهم السلام مىباشند. [102]
«حِبْر» به معناى اثر نیك است. چون عالمان در جامعه منشأ اثر نیكند، به آنان حِبْر و اَحبار گفته مىشود. به ابن عباس هم لقب «حِبر الاُمّة» دادهاند.
رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود: كسى كه حتّى به مقدار دو درهم قضاوت ناحقّ كند، مشمول جملهى آخر این آیه مىشود. [103] «هم الكافرون»
101) تفسیر مراغى.
102) تفسیر صافى.
103) تفسیر صافى ؛ كافى، ج7، ص408.
پيام ها
1- ضمن توجّه به تحریف تورات موجود، باید از اصل كتب آسمانى تجلیل كرد. «فیها هُدىً و نورٌ»
2- گرچه تورات بر موسى علیه السلام نازل شد، ولى همهى انبیا و علماى پس از او مأمور بودند طبق آن حكم كنند. «یحكم بها النبیّون»
3- قوانین مستند بر وحى را باید پذیرفت. (لازمهى وجوب قضاوت بر انبیا و علما، قبول كردن مردم است) «یحكم بها النبیّون...»
4- انبیا، از پیش خود حكمى ندارند، بلكه تسلیم حكم خدایند. «أسلموا»
5 - اسلام (تسلیم خدا بودن)، دین همهى موحّدان است، انبیاى بنىاسرائیل هم با جملهى «أسلموا» توصیف شدهاند. «النبیّون الّذین اسلموا»
6- علماى هر امت، مسئول اجراى احكام الهى در میان مردم هستند. (ولایتفقیه، ریشه در تمام ادیان دارد) «یحكم بها النبیّون... والربّانیّون والاحبار»
7- سلسله مراتب باید مراعات شود. ابتدا انبیا، سپس امامان و آنگاه علما. «النبیّون... والربّانیّون والاحبار»
8 - یهود، انبیاى متعدّد داشتند. «یحكم بها النبیّون...»
9- تورات، قوانین قضایى و حكومتى دارد و محور قضاوت بوده است. «یحكم بها النبیّون...»
10- نور و هدایت زمانى در جامعه جریان پیدا مىكند كه بر اساس كتاب آسمانى، قضاوت و حكومت شود. «فیها هدىً و نور یحكم بها»
11- راه حفظ كتب آسمانى، عمل و قضاوت و حكومت بر طبق آن است. «یحكم بها... بما استحفظوا» (بنابر اینكه مراد از استحفاظ، حفاظت همه جانبه آن باشد)
12- علما باید محافظ مكتب باشند. «بما استحفظوا من كتاب اللَّه»
13- قضاوت، مسئولیّت عالمان است. «یحكم بها... الربّانیون و الاحبار بما استحفظوا من كتاب اللَّه»
14- عالمان و قضات، دو رسالت بزرگ بر دوش دارند:
الف: حكم خدا را از ترس مردم تغییر ندهند. «فلا تخشوا النّاس»
ب: به طمع مال دنیا، دچار كتمان و لغزش نشوند. «و لاتشتروا بایاتى ثمناً قلیلاً»
15- انحراف در قضاوت، كفر است. «ومن لمیحكم بماانزل اللَّه فاولئك همالكافرون»
16- در قضاوت، صراحت، جرأت وقاطعیّت لازم است ونباید تحت تأثیر تهدید و جوّسازىها قرار گرفت. «فلاتخشوا النّاس»
17- خشیت الهى، ضامن قضاوت عادلانه است. «یحكم... فلاتخشوا النّاس واخشون»
18- تحریف، سكوت، كتمان و حكم به غیر فرمان خدا، اگرچه به قیمت بدست آوردن همهى دنیا باشد خسارت است. «ولاتشتروا... ثمناً قلیلا... فاولئك هم الكافرون» (چون كلّ دنیا «متاع قلیل» است) [104]
19- با داشتن قانون آسمانى، سراغ قوانین شرق و غرب رفتن كفر است و چنین قوانینى اعتبارى ندارد. «و من لم یحكم بما أنزل اللّه فاولئك هم الكافرون»
20- كسى كه شرایط قضاوت به حقّ برایش فراهم شود، ولى خود را منزوى كند كفر ورزیده است. «و من لم یحكم بما انزل اللَّه فاولئك هم الكافرون»
21- سكوت و كتمان در برابر طاغوتها، دین فروشى در برابر سرمایهداران و عوامفریبى، از خطراتى است كه علما را تهدید مىكند. «فلاتخشوا النّاس... و لاتشتروا...»
22- علماى ترسو و حریص، در دیندارى و حفاظت از كتاب آسمانى سست هستند. «فلا تخشوا النّاس... و لاتشتروا بایاتى ثمناً قلیلاً»
23- درآمد حاصل از قضاوت ناحقّ، درآمدى نامشروع است. «لاتشتروا بایاتى...»
24- ترس و حرص سبب انحراف در قضاوت و انحراف در قضاوت سبب كفر است. «فلاتخشوهم... ولاتشتروا....فاولئك هم الكافرون»
104) انّ الذین یفترون على اللَّه الكذب لایفلحون. متاع قلیل ولهم عذاب الیم». نحل، 116 تا 117.