ترجمه
نزد خدا بسیار مورد غضب است كه چیزى را بگوئید كه عمل نمىكنید.
نکته ها
«مَقت» به معناى خشم و غضب شدید است.
مشابه این توبیخ را در آیه «أتأمرون النّاس بالبرّ و تنسون أنفسكم»(1) مىخوانیم.
عمل نكردن به گفتار، گاهى به خاطر ناتوانى است و گاهى از روى بىاعتنایى كه این مورد توبیخ است.
عالم بىعمل، به درخت بى ثمر، ابر بى باران، نهر بى آب، زنبور بدون عسل، سوزن بدون نخ و الاغى كه كتاب حمل مىكند، تشبیه شده است.
در احادیث مىخوانیم: «علم بلاعمل حجة اللّه على العبد»(2) علم بدون عمل، حجّتى بر علیه انسان است.
«العلم الّذى لایُعمل به كالكنز الّذى لاینفق منه»(3) علمى كه به آن عمل نشود، مانند گنجى است كه از آن انفاق و استفاده نشود.
«انّ اشد الناس حسرة یوم القیامة الّذى وصفوا العدل ثمّ خالفوه»(4) كسى كه از عدالت سخن بگوید ولى عادل نباشد، سختترین حسرت را در قیامت خواهد داشت.
حضرت عیسىعلیه السلام فرمود: «أشقى الناس مَن هو معروف عند النّاس بعلمه مجهول بعمله»(5) كسىكه نزد مردم به علم معروف است، ولى به عمل معروف نیست، شقىترین مردم است.
امام صادقعلیه السلام فرمود: «من لم یُصدّق فعله قوله فلیس بعالم»(6) كسىكه كارهایش تأكید كنندهى گفتارش نباشد، عالم نیست.
امام صادقعلیه السلام یكى از مصادیق این آیه را خلف وعده دانستند و فرمودند: وعده مؤمن به منزلهى نذر است، لیكن(مخالفت با آن) كفّاره ندارد. «عدة المؤمن اخاه نذرٌ لا كفّارة له»(7)
به گفته مفسّران، شأن نزول آیه درباره كسانى است كه خواهان جهاد بوده ولى همین كه فرمان جهاد صادر شد، بهانه تراشى و عذرخواهى كردند. البتّه محتواى آیه مربوط به تمام كسانى است كه شعار مىدهند ولى عمل نمىكنند.
1) بقره، 44.
2) غرر الحكم.
3) امالى صدوق، ص 343.
4) بحار، ج 2، ص 30.
5) مصباح الشریعه، ص 368.
6) كافى، ج 1، ص 36.
7) كافى، ج2، ص363.
پيام ها
1- ایمان باید با عمل و صداقت همراه باشد وگرنه مستحقّ سرزنش و توبیخ است. (تمام آیه)
2- قبل از این كه انتقاد كنید، به بیان نقاط مثبت بپردازید. شما كه ایمان دارید، چرا عمل نمىكنید؟ «یا ایها الّذین آمنوا... لِمَ... لا تفعلون»
3- یكى از روشهاى تربیت، توبیخ بجا و به موقع است. «لم تقولون ما لا تفعلون»
4- وفاى به عهد، واجب و خلف وعده، از گناهان كبیره است. «كبر مقتاً»
5 - چه زشت است كه تمام هستى در حال تسبیح خداوند باشند، «سبّح للّه» ولى انسان با سخنان بدون عمل، خداوند را به غضب آورد. «كبر مقتاً عند اللّه»
6- گفتار بدون عمل، خطرناك است. «كبر مقتاً عند اللّه ان تقولوا ما لاتفعلون» (كلمات «كبر»، «مقتاً» و «عنداللّه»، نشان از خطرناك بودن موضوع است)
7- اگر امروز كار شما با وعدهها و شعارهاى دروغین حل شود، اما نزد خداوند وضع خطرناكى خواهید داشت. «كبر مقتاً عند اللّه...»